Η κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας από τα παιδιά

Μία δεξιότητα του παιδιού που του επιτρέπει να διακρίνει και να αναλύει την ομιλία στα επιμέρους στοιχεία της, δηλαδή στις λέξεις που αποτελούν την πρόταση, στις συλλαβές που αποτελούν τη λέξη και στα φωνήματα (των ελάχιστων μονάδων που έχουν διαφοροποιητική αξία στο λόγο) που αποτελούν τη συλλαβή, είναι η φωνολογική ενημερότητα.
Πρόκειται για μία δεξιότητα που δεν διδάσκεται στα παιδιά με τυπική ανάπτυξη, αντιθέτως την κατακτούν φυσικά. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις :

Επεξεργασία των ακουστικών ερεθισμάτων (ακουστική διάκριση ήχων όπως μπα- ντα)
Φυσιολογική μνήμη
Το παιδί να μπορεί να αρθρώσει όλα τα γράμματα (χωρίς λάθη όπως ρόδι→λόδι, σεντόνι→θεντόνι, σπίτι→πίτι)

Όταν τα παιδάκια αρχίζουν να κατακτούν την ομιλία και να την χρησιμοποιούν για την επικοινωνία τους , δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τα επιμέρους στοιχεία της. Την αντιλαμβάνονται σαν μια συνεχή ροή ήχων. Σε επόμενο στάδιο κατακτούν τη δεξιότητα (χωρίς κάποιός να τους το διδάξει) να ξεχωρίζουν τις λέξεις σε μια πρόταση, αργότερα τις συλλαβές και τα φωνήματα.
Είναι σημαντικό να διαχωριστεί η φωνολογική ενημερότητα από τη διδασκαλία των συμβόλων της αλφαβήτας , δηλαδή τη συσχέτιση του ήχου με το σύμβολο της αλφαβήτας , που διδάσκεται στα παιδιά στο νηπιαγωγείο.
Έτσι το παιδί πριν την εισαγωγή του στο δημοτικό σχολείο πρέπει να ανταποκρίνεται στα ακολουθά:

Αναγνώριση ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις
Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε συλλαβές (πα-τά-τα)
Αναγνώριση ότι οι λέξεις ενδέχεται να ομοιοκαταληκτούν (ρόδι-πόδι)
Αναγνώριση ότι λέξεις ενδέχεται να αρχίζουν με τον ίδιο ήχο(χώμα- χαλί)
Αναγνώριση ότι λέξεις ενδέχεται να τελειώνουν με τον ίδιο ήχο( παιδί- κλειδί)
Αναγνώριση ότι λέξεις ενδέχεται να έχουν τους ίδιους ενδιάμεσους ήχους (λάσο- χάσω)
Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να διακρίνονται σε μεμονωμένα φωνήματα(βάρος- θάρρος)
Αναγνώριση ότι ήχοι μπορούν να διαγράφονται ή να αντικαθίστανται σε ορισμένες λέξεις και να δίνουν νέες, π.χ. παλάτι-αλάτι ή κλώσα-γλώσσα (φωνημικές απαλείψεις, φωνημικές αντικαταστάσεις)
Ικανότητα να ενώνουν τους ήχους και να δημιουργούν λέξεις (,φωνημικές συνθέσεις)
Ικανότητα να χωρίζουν τις λέξεις στους ήχους που τις απαρτίζουν (φωνημικές αναλύσεις).

Εκτεταμένη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έχει δείξει, ότι η φωνολογική ενημερότητα είναι συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της γραφής και της ανάγνωσης και η δυσλειτουργία της με τις μαθησιακές δυσκολίες και τη δυσλεξία. Παράλληλα έχει αποδειχτεί πως η εντατική εξάσκηση στη φωνολογική ενημερότητα επιτρέπει σε μεγάλο βαθμό παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες να φοιτούν σε κανονικές τάξεις.

Πηγή

Ο ψύλλος μας ο φίλος μας – άσκηση φωνολογικής ενημερότητας

Σήμερα τραγουδήσαμε και παίξαμε το τραγούδι «Ο ψύλλος μας ο φίλος μας». Ήταν πολύ διασκεδαστικό και πραγματικά σκάσαμε στα γέλια!!

Πώς το παίξαμε;

Αρχικά έβαλα στο πάτωμα καρτελάκια που σχηματίζουν τις λέξεις «ψίλος» (την έγραψα όπως ακούγεται) και «φίλος» και τα παιδιά έπιασαν τα χέρια σχηματίζοντας ένα κύκλο γύρω από τις λέξεις. Βάλαμε τη μουσική και αρχίσαμε το τραγούδι και το χορό γύρω από τις λέξεις: