Το παιδικό παιχνίδι ανάλογα με την ηλικία του παιδιού

Στα τέλη του 19^ου αιώνα οι ψυχολόγοι διατύπωσαν θεωρίες με σκοπό να εξηγήσουν γιατί τα μικρά ζώα και τα παιδιά επιδίδονται σε δραστηριότητες που δε σχετίζονται άμεσα με κάτι χρήσιμο.  Κάποιοι θεωρητικοί υποστήριξαν πως το παιχνίδι είναι μία έκφραση της πλεονάζουσας ενέργειας και δεν σχετίζεται με τη διαδικασία της ανάπτυξης.  Άλλοι μελετητές, όπως ο    Freud  και η Klein υποστηρίζουν πως τα παιδιά μέσω του παιχνιδιού εκφράζουν τους ασυνείδητους φόβους και τις φαντασιώσεις τους.

Ο παρακάτω κατάλογος μας δίνει μία εικόνα για την κατηγοριοποίηση του παιχνιδιού σε είδη:

• «Σκληρό Παιχνίδι»: Γαργάλισμα βρεφών, κυνηγητό μικρών και πάλη εφήβων
• «Συμβολικό Παιχνίδι»: Υποκατάσταση ενός αντικειμένου από ένα άλλο. Περισσότερο σύνθετες μορφές συνιστά το παιχνίδι της φαντασίας
• «Τελετουργικό Παιχνίδι»: Πρόκειται για επαναλαμβανόμενα και ρυθμικά παιχνίδια, όπως το παιχνίδι του κρυφτού στα μωρά «τσα!»
• «Παιχνίδια με κανόνες»: Παίζονται πιο συχνά καθώς το παιδί μεγαλώνει, όπως είναι το ποδόσφαιρο

Για να χαρακτηριστεί μια συμπεριφορά ως παιχνίδι πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Να δείχνει θετικό συναίσθημα μέσω του ψυχαγωγικού της χαρακτήρα
• Να μην είναι κυριολεκτική και πεζή
• Να έχει ευελιξία. Οι παίκτες πρέπει κάθε φορά να εισάγουν καινούργιες ιδέες
• Να έχει ως προϋπόθεση την εσωτερική κινητοποίηση

Μία άλλη κατηγοριοποίηση του παιχνιδιού υποστηρίζει πως για να θεωρήσουμε μια δραστηριότητα ως παιχνίδι πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Να είναι ευχάριστη
• Να είναι αυτοσκοπός και όχι μέσο για κάτι άλλο
• Να επιλέγεται αυθόρμητα και ελεύθερα από τους παίκτες
• Να απαιτεί ενεργή συμμετοχή παικτών

Επομένως, η γνωστή φράση των γονιών «Τώρα πρέπει να παίξεις και να με αφήσεις ήσυχο» είναι το λιγότερο προβληματική.

Πολλές από τις πρώτες αλληλεπιδράσεις του παιδιού με τα άλλα παιδιά συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.  Το παιχνίδι είναι το βασικό πεδίο της γνωστικής ανάπτυξης (το παιχνίδι είναι η εργασία του παιδιού) και της ανάπτυξης κοινωνικών επιδεξιοτήτων.

Τα είδη του παιχνιδιού με βάση τη γνωστική πολυπλοκότητα:

1). Αισθησιοκινητικό: Είναι παιχνίδι εξεύρεσης και χειρισμού των αντικειμένων.  Το παιδί των 12 μηνών περίπου προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο μέσω των αισθητηριακών & κινητικών του ικανοτήτων. Πχ. βάζει αντικείμενα στο στόμα του, τα μετακινεί, τα κουνά, τα στοιβάζει κλπ. 

2). Λειτουργικό:   Απλές, επαναλαμβανόμενες μυϊκες κινήσεις με ή χωρίς τη χρήση αντικειμένων. Πχ. το παιδί πηδά πάνω-κάτω.

3). Δομικό: Χειρισμός αντικειμένων από το παιδί με σκοπό να κατασκευάσει κάτι. Πχ. να φτιάξει ένα πύργο, ένα παζλ, να φτιάξει κάτι με την πλαστελίνη.

4). Προσποίησης (ή Δραματικό):   Το παιδί χρησιμοποιεί σύμβολα (σκουπόξυλο για άλογο) ή παίζει διάφορους ρόλους.  Έτσι εξερευνά τη σημασία των δραστηριοτήτων και των σχέσεων στον κόσμο των μεγάλων, αναπαράγοντας πλευρές του πραγματικού κόσμου.

5). Με κανόνες:   Πχ. το παιχνίδι με τους βόλους, το κουτσό, τα επιτραπέζια κτλ. Το παιδί αρχίζει να ενδιαφέρεται για την έννοια της δικαιοσύνης.  Αυτό το είδος παιχνιδιού εμφανίζεται σπάνια πριν το δημοτικό σχολείο, ενώ οι προηγούμενες κατηγορίες παιχνιδιού παρατηρούνται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Για το παιχνίδι έχουν οριστεί κάποια στάδια ανάπτυξης:

• Αισθησιοκινητική εκμάθηση (1-2 ετών) – Μοναχικό παιχνίδι, επανάληψη, εξάσκηση και εκμάθηση συμπεριφορών
• Ανοργάνωτο παιχνίδι (3-6 ετών) Προ – λογικό στάδιο  - Συμβολικό παιχνίδι & παιχνίδι προσποίησης. Εγωκεντρικό και παράλληλο.
• Οργανωμένο παιχνίδι με κανόνες (7 ετών) Στάδιο συγκεκριμένων λειτουργιών – Ο εγωκεντρισμός παύει. Συνεργατικό παιχνίδι, κοινωνική συνείδηση και συμπεριφορά.

Τα παιδιά που χρησιμοποιούν ένα νέο αντικείμενο με πολλούς ευρηματικούς τρόπους έχουν υψηλότερο δείκτη δημιουργικότητας.  Επίσης, όταν ένα παιδί παίζει μόνο του τις περισσότερες φορές το παιχνίδι είναι απλό, ενώ το παιχνίδι με τους άλλους σχεδόν τις μισές φορές είναι σύνθετο (και προσφέρει πολλαπλάσια ερεθίσματα στο παιδί).

Τα παιδιά εκφράζουν μέσω του παιχνιδιού τους φόβους και τις φαντασιώσεις τους και εκτονώνουν τις συναισθηματικές τους συγκρούσεις. Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να καταπολεμήσει τους φόβους του ή να τους φέρει στα μέτρα του (πχ. φόβος γιατρού ή φόβος σχολείου)  Επίσης, εκφράζουν το πώς νομίζουν ότι οι άλλοι άνθρωποι αισθάνονται για εκείνα και για τους άλλους ανθρώπους.  Ακόμη, εκφράζουν πως θα ήθελαν να τους φέρονται οι άλλοι.  Κάτι άλλο που πρέπει να σημειωθεί είναι πως τα παιδιά υποδύονται υπερήρωες για να καλύψουν τις συναισθηματικές τους ανάγκες.  Εκφράζουν επιθετικότητα, δίχως να έχουν τύψεις και πραγματικό κίνδυνο.

Πολλοί ερευνητές υπογράμμισαν τη σημασία του παιχνιδιού για την ανάπτυξη και την ανατροφή του παιδιού.  Το παιχνίδι βοηθάει στην ανάπτυξη της φαντασίας, είναι ένα χρήσιμο μέσο κοινωνικής μάθησης και αποτελεί μία καλή προετοιμασία για την είσοδο των παιδιών στον κόσμο των μεγάλων. 

 

Η σημαντική όμως αυτή ανάγκη συχνά παραμελείται από το φόρτο της σχολικής εργασίας. Χαρακτηριστική είναι η φράση των γονιών: «Πάνε τα παιχνίδια τώρα. Μεγάλωσες!». 

Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να εξετάσουμε είναι αυτό της παρέμβασης των γονιών στο παιχνίδι.  Η παρέμβαση των μεγάλων στο παιχνίδι πρέπει να γίνεται μετά την ηλικία των 4 ετών και με μέτρο, έτσι ώστε να μη μειώνεται η χρήση της φαντασίας και της ελευθερίας.  Οι ενήλικες πρέπει να βοηθούν διακριτικά την επίλυση κάποιων συγκρούσεων και μετά να αποσύρονται.

Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως τα παιδιά δε χρειάζονται καθοδήγηση για να παίξουν.  Αυτό που χρειάζονται είναι περισσότερος ελεύθερος χρόνος.  Από την άλλη πλευρά, οι γονείς χρειάζεται να μάθουν από τα παιδιά, γιατί έχουν ξεχάσει πως είναι να παίζεις.  

Πηγή

Τι είναι η "Αισθητηριακή Σούπα με φουσκάλες"; .....

Τι είναι η "Αισθητηριακή Σούπα με φουσκάλες";

Μα τι άλλο μια καταπληκτική δραστηριότητα για τα παιδιά μέσα από την οποία ασκουν τις αισθήσεις τους.

Η διασκέδαση που προκαλεί το νερό τώρα το καλοκαίρι σε συνδυασμό με την εκπαίδευση και την άσκηση είναι η καλύτερη λύση!



 Τα παιδιά λατρεύουν τις φυσαλίδες, όμως θα φτάσουν στην κορυφή όταν θα διαπιστώσουν ότι αυτές θα λειτουργήσουν σαν παιχνίδι.

Τι θα χρειαστείτε

• Νερό
• Μεγάλη λεκάνη
• Καπάκια χρωματιστά 
• Υγρό σαπούνι

Ξεκινάει το παιχνίδι!



Ψάχνοντας τα καπάκια!

Μερικές ιδέες...

• Κάντε φυσαλίδες με ένα σύρμα για ανακάτεμα
• Ζητήστε να βρει το παιδί ένα χρώμα από τα πολλά.

Βοηθάει στην λεπτή κινητικότητα του χεριού
Στην αφή
Στην όσφρηση
Στον συντονισμό ματιού - χεριού

Αισθητηριακό παιχνίδι 


Καλή Διασκέδαση!

Πηγή

Η εκπαίδευση της τουαλέτα (Αυτισμός- Υλικό με κάρτες)

Πρόγραμμα τουαλέτας

βασισμένο στις αρχές της δομημένης διδασκαλίας TEACCH

Εδώ θα βρείτε ένα πολύ καλά οργανωμένο και δομημένο πρόγραμμα για να μάθετε στο παιδί σας την τουαλέτα. Μπορείτε να διαβάσετε το πρωτότυπο στα αγγλικά πατώντας το link στη σελίδα του TEACCH, ή μπορείτε να διαβάσετε το ελληνικό κείμενο. Αν έχετε κάποια απορία και θέλετε να το βάλετε το πρόγραμμα σε εφαρμογή, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου. Από την εμπειρία μου, έχει πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας, ενώ τις ελάχιστες φορές που  η εκπαίδευση αυτή δεν πέτυχε. ήταν όταν το παιδί δεν ήταν έτοιμο σωματικά ή όταν έγινε κακή εφαρμογή του προγράμματος. Ευχαριστώ την διεύθυνση του ΤEACCH για την άδεια που μου έδωσε για να αναρτήσω αυτό το κείμενο στα Ελληνικά.

Πολλά παιδιά με αυτισμό είναι δύσκολο να εκπαιδευτούν στην τουαλέτα. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί έχουν δοκιμάσει διάφορους τρόπους για να διδάξουν τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα ανεξάρτητα. Δεν ανταποκρίνονται όλα τα παιδιά το ίδιο στις εκπαιδευτικές μεθόδους. Μία μέθοδος που είναι ωφέλιμη για ένα παιδί μπορεί να μην είναι βοηθητική σε μια άλλη περίπτωση. Αυτό το άρθρο είναι συνδυασμός προτάσεων από αρκετούς έμπειρους εκπαιδευτικούς και συμβούλους γύρω από το πρόγραμμα τουαλέτας.

Στη σκέψη της δημιουργίας ενός προγράμματος που θα βοηθήσει το παιδί να μάθει να πηγαίνει στην τουαλέτα ανεξάρτητο, το πρώτο πράγμα που το TEACCH προτείνει είναι να προσπαθήσουμε να δούμε το πρόβλημα από τη θέση του παιδιού με αυτισμό. Αλλη μια πρόταση του TEACCH είναι να στηριχθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα σε πολλά στοιχεία οπτικής καθοδήγησης που θα βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει τι ακριβώς απαιτείται να κάνει. Θα πρέπει να επιλέξουμε ποια από τα στοιχεία της Δομημένης Εκπαίδευσης μπορούν να ενσωματωθούν για να εγκαθιδρυθούν επιθυμητές συμπεριφορές, να κατηγοριοποιήσουν τις απαιτήσεις και να μειώσουν καταστάσεις που προκαλούν σύγχυση.

Ακόμη και σε παιδιά με τυπική ανάπτυξη η εκμάθηση τουαλέτας είναι συχνά μια δεξιότητα που κατακτάται δύσκολα. Ενώ το παιδί μπορεί να έχει καλό έλεγχο του σώματός του, υπάρχουν και κάποιοι άλλοι παράγοντες ... κοινωνικοί παράγοντες... που καθορίζουν πόσο εύκολα κατακτώνται οι δεξιότητες τουαλέτας. Τα μικρά παιδιά δεν αισθάνονται την εσωτερική επιθυμία να μάθουν την τουαλέτα. Μαθαίνουν αυτή τη δεξιότητα περισσότερο για να ευχαριστήσουν τους γονείς τους και να κερδίσουν τον κοινωνικό ρόλο του «μεγάλου παιδιού». Αυτό το κοινωνικό κίνητρο είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τον καθορισμό της «ετοιμότητας» του παιδιού για την εκπαίδευση στην τουαλέτα.

Πώς όμως τα χαρακτηριστικά του αυτισμού μπορούν να επιτείνουν τη δυσκολία του παιδιού στην
εκμάθηση της τουαλέτας;

1. Η δυσκολία του παιδιού να κατανοήσει και να πάρει ευχαρίστηση από τις κοινωνικές σχέσεις σίγουρα θα επηρεάσει αυτή τη διαδικασία. Ενώ άλλα παιδιά 2 ή 3 ετών θα ήταν περήφανα ότι είναι πλέον «μεγάλα παιδιά» και θα ήταν χαρούμενα αν ευχαριστούσαν τους γονείς τους, αυτό το κίνητρο είναι σπάνιο για ένα παιδί με αυτισμό.
   
2. Δεδομένων των χαρακτηριστικών δυσκολιών στην κατανόηση του λόγου και στη μίμηση προτύπων, ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να μην κατανοεί τι απαιτούμε από αυτό να κάνει όταν είναι στην τουαλέτα.
   
3. Ένα παιδί με αυτισμό συνήθως έχει σημαντική δυσκολία στην οργάνωση και διαδοχή των πληροφοριών και στο να ακολουθεί τις σχετικές οδηγίες με σταθερότητα. Επομένως είναι πολύ μεγάλη πρόκληση να ακολουθήσει όλα τα απαραίτητα βήματα στην τουαλέτα και να παραμείνει συγκεντρωμένο σε όλη τη διαδικασία.
   
4. Επιπλέον, η δυσκολία του παιδιού να δεχτεί αλλαγές στη ρουτίνα του επίσης κάνει πιο δύσκολη την κατάκτηση της τουαλέτας. Από την οπτική γωνία του παιδιού, γιατί να είναι απαραίτητο να αλλάξει η γνωστή του ρουτίνα, δηλαδή να φοράει μια πάνα και να το αλλάζουν; Μετά από 3, 4 ή 6 χρόνια η ρουτίνα αυτή είναι ισχυρά εγκαθιδρυμένη.
   
5. Ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να έχει δυσκολία αισθητηριακής ολοκλήρωσης και να μην κατανοεί τη σύνδεση ανάμεσα στις αισθήσεις που έρχονται από το σώμα με τις καθημερινές δραστηριότητες. Επομένως ίσως να μη γνωρίζει να «διαβάζει» τις σωματικές εντολές που του λένε ότι πρέπει να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα. Μπορεί επίσης να εμπλέκεται υπερβολικά με τον αισθητηριακό ερεθισμό από το «προϊόν»- πολλά παιδιά με αυτισμό απλώνουν τα περιττώματα και αλείφουν τον τοίχο. Το παιδί μπορεί να υπερ-ερεθίζεται από το αισθητηριακό περιβάλλον της τουαλέτας, με τους δυνατούς ήχους από το καζανάκι, από το νερό που τρέχει, από την ηχώ, και από την «καρέκλα» με τη μεγάλη τρύπα στη μέση, ακριβώς πάνω από το νερό! ?λλη μια σκέψη είναι ότι βγάζοντας τα ρούχα για την τουαλέτα μπορεί να έχουμε υπερβολική αντίδραση είτε στην αλλαγή της θερμοκρασίας είτε στην αίσθηση της αφής των ρούχων, σε αντίθεση με την αίσθηση από την απουσίας ρούχων πάνω στο δέρμα.
   

 

Στοιχεία της Δομημένης Εκπαίδευσης στην Εκπαίδευση ΤουαλέταςI. ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Όταν πρόκειται να εκπαιδεύσουμε ένα παιδί με αυτισμό, ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να κάνουμε είναι να ορίσουμε ένα ρεαλιστικό στόχο, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα ότι η ανεξαρτητοποίηση στην τουαλέτα είναι ένας μακρύς δρόμος στον οποίο θα πρέπει να κάνουμε πολλά, πολλά βήματα. Κάθε ξεχωριστό βήμα προς την ανεξαρτητοποίηση στην τουαλέτα είναι και ένας στόχος. Είναι απαραίτητο να παρατηρήσουμε και να εκτιμήσουμε αν το παιδί κατανόησε την διαδικασία εκπαίδευσης στην τουαλέτα με σκοπό να επιλέξουμε το σωστό σημείο εκκίνησης.

Θα πρέπει να ξεκινήσουμε με την εγκαθίδρυση μιας θετικής και σκόπιμης ρουτίνας σε σχέση με την τουαλέτα και να συλλέξουμε πληροφορίες για την ετοιμότητα του παιδιού για σχεδιασμένη εκπαίδευση ή ανεξαρτητοποίηση στην τουαλέτα.

Ένας απλός πίνακας καταγραφής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την ετοιμότητα του παιδιού. Σε μία βάση ρουτίνας, πηγαίνουμε το παιδί στο μπάνιο για ένα «γρήγορο έλεγχο» κάθε 30 λεπτά και τα δεδομένα καταγράφονται σε κάθε περίσταση. Ένα δείγμα μιας φόρμας για τη συλλογή των βασικών αυτών δεδομένων φαίνεται παρακάτω.

Πίνακας Καταγραφών      

ΩΡΕΣ	ΔΕΥΤΕΡΑ	ΤΡΙΤΗ	ΤΕΤΑΡΤΗ	ΠΕΜΠΤΗ	ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ	ΣΑΒΒΑΤΟ	ΚΥΡΙΑΚΗ
8.00
9.00
10.00
11.00
12.00
13.00
14.00
15.00
16.00
17.00
18.00
19.00
20.00
21.00
22.00
ΣΧΟΛΙΑ

        
Σημειώστε:  Κ αν είναι καθαρός ,  OY αν έχει ουρήσει , Α αν έχει αφοδεύσει OY/Α αν έχει και τα 2

Μετά από μία περίοδο 1 ή 2 εβδoμάδων, βγαίνουν τα αρχικά συμπεράσματα από τη συλλογή δεδομένων.

• Είναι το παιδί στεγνό για σημαντικά χρονικά διαστήματα;
• Υπάρχει κάποια περιοδικότητα στην ούρηση & αφόδευση του;
• Έχει κάποια ένδειξη ότι γνωρίζει ότι βράχηκε ή ότι είναι λερωμένο;
• Σταματά οποιαδήποτε κίνηση ή δραστηριότητα τη στιγμή που βρέχεται ή λερώνεται;

Ένα παιδί για το οποίο οι απαντήσεις σε όλες αυτές τις ερωτήσεις είναι «όχι» δεν είναι μάλλον έτοιμο για το στόχο της ανεξάρτητης χρήσης τουαλέτας, αν και ο στοχος της εγκαθίδρυσης μιας θετικής ρουτίνας σχετικά με το μπάνιο είναι μάλλον πιο κατάλληλος.

Κατά της διάρκεια της φάσης καταγραφής, θα πρέπει να εκτιμήσουμε επίσης και άλλους τομείς της διαδικασίας εκπαίδευσης στην τουαλέτα. Σε αυτή τη φάση συλλέγονται κι άλλα δεδομένα:

• Αρχίζει το παιδί να συμμετέχει στη διαδικασία που το εμπλέκουμε; Πώς είναι οι δεξιότητες ένδυσης/απόδυσης του παιδιού;

• Έχει κάποιους ιδιαίτερους φόβους ή ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στο μπάνιο (αντίδραση στον ήχο από το καζανάκι, στο νερό, στο χαρτί υγείας, ή σε άλλα αντικείμενα του μπάνιου);

• Ποια είναι η διάρκεια συγκέντρωσης του;
  

Στο τέλος αυτής της περιόδου αξιολόγησης, θα έχουμε τα απαιτούμενα δεδομένα για να ορίσουμε ένα κατάλληλο στόχο στον οποίο θα επικεντρώσουμε τις προσπάθειες μας.

Μια ανάλυση δραστηριότητας των βημάτων για την εκπαίδευση στην τουαλέτα μπορεί να δώσει την εικόνα όλων των απαιτούμενων δεξιοτήτων. Αν αξιολογήσουμε τις τωρινές δεξιότητες του παιδιού σε κάθε βήμα της ανάλυσης δραστηριότητας, θα μπορέσουμε να επιλέξουμε ένα ρεαλιστικό στόχο και θα προσέξουμε να μην εργαστούμε σε πολλές διαφορετικές νέες δεξιότητες ταυτόχρονα. Οι διάφορες αναλύσεις της δραστηριότητας μπορεί να είναι σφαιρικές ή πολύ εξειδικευμένες. Κάθε βήμα της ανάλυσης μπορεί να γίνει ακόμη πιο λεπτομερές για να καθορίσει τα βήματα εκμάθησης. Παραδείγματα μιας σφαιρικής ανάλυσης δραστηριότητας και μιας πιο λεπτομερούς ανάλυσης σε ξεχωριστά βήματα δίνονται παρακάτω.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ1. Μπαίνει στο μπάνιο
(δεν ξεκουμπώνεται ή ξεκουμπώνεται)

2. Κατεβάζει τα ρούχα κάτω

• Επιτρέπει στον ενήλικα να κατεβάσει τα ρούχα
  
• Κατεβάζει από τις γάμπες
  
• Κατεβάζει από τα γόνατα
  
• Κατεβάζει από τους μηρούς
  
• Κατεβάζει από τους γοφούς
  
• Κατεβάζει από τη μέση

3. Κάθεται στην τουαλέτα

4. Παίρνει το χαρτί της τουαλέτας

5. Σκουπίζεται με το χαρτί

6. Σηκώνεται

7. Ρίχνει το χαρτί στη λεκάνη

8. Σηκώνει τα ρούχα επάνω

9. Πατάει το καζανάκι

II. Δόμηση του Περιβάλλοντος

Μία από τις αρχές της Δομημένης Διδασκαλίας περιλαμβάνει την δόμηση του φυσικού περιβάλλοντος του παιδιού με σκοπό την επιτυχία. Ο στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα σκόπιμο πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγεται η δραστηριότητα. Και αυτό το πετυχαίνουμε με τη δημιουργία ξεκάθαρων ορίων και τη μείωση των στοιχείων που διασπούν την προσοχή.

Όταν αρχίζουμε την εκπαίδευση τουαλέτας σε ένα παιδί με αυτισμό, επιδιώκουμε να βοηθήσουμε το παιδί να μάθει ότι αυτό το σύνολο συμπεριφορών (αφόδευση) είναι συνδεδεμένο με έναν ξεχωριστό χώρο (την τουαλέτα). Μετακινώντας όλο τον εξοπλισμό με τις πάνες και τα είδη καθαρισμού σε αυτόν το χώρο βοηθάμε το παιδί να καταλάβει ποιος είναι ο σκοπός αυτού του δωματίου. Ένας άλλος τρόπος για να εκφράσου με το ίδιο πράγμα είναι ότι προσπαθούμε να «απομονώσουμε την κεντρική ιδέα» ότι «εδώ» είναι το μέρος, όπου διεξάγονται οι συμπεριφορές που είναι σχετικές με την ούρηση και αφόδευση. Κάποιες οικογένειες προσθέτουν ένα μικρό δωμάτιο μπάνιου στο σπίτι τους για να επιτύχουν την εκπαίδευση στην τουαλέτα, αφού το κυρίως μπάνιο έχει πολλά αντικείμενα για άλλες δραστηριότητες και μπορεί να προκαλεί διάσπαση της προσοχής ή σύγχυση (πχ. τάπες της μπανιέρας και ντουζιέρες, παιχνίδια του μπάνιου, οδοντόβουρτσες, καλλυντικά, κάδοι για άπλυτα ρούχα, σκάλες κλπ.)

Ένας δεύτερος στόχος, όταν δομούμε ένα ξεκάθαρο φυσικό περιβάλλον που  βοηθάει την εκπαίδευση τουαλέτας, είναι να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον που είναι ασφαλές και δεν δημιουργεί πάρα πολλά ερεθίσματα. Το παιδί θα είναι πιο ήρεμο και περισσότερο συμμετοχικό όταν έχει σωστή φυσική υποστήριξη για το σώμα του. Σκεφτόμαστε να στηρίξουμε τα πόδια με υποπόδια, να χρησιμοποιήσουμε πλευρικές μπάρες, στεφάνια- καθισματάκια που μειώνουν το άνοιγμα της λεκάνης ή όποια άλλη σωματική υποστήριξη. Σκεφτόμαστε επίσης τους ήχους από τις σωληνώσεις και τις αντηχήσεις σε πολλά μπάνια. Πολλά παιδιά τους αρέσει να παίζει απαλή μουσική ή παιδικά τραγούδια ή και τα παιχνίδια που κάνουν ήχους από υγρό που κινείται.

ΙII. Εγκαθίδρυση μιας Οπτικά Υποβοηθούμενης Συμπεριφοράς (Ρουτίνας)

Εφόσον καθορίσουμε ένα κατάλληλο στόχο για το παιδί, είναι σημαντικό να διδάσκουμε χρησιμοποιώντας οπτική καθοδήγηση σε κάθε βήμα προς αυτόν το στόχο. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα οπτικό σύστημα που θα δίνει στο παιδί να καταλάβει το βήμα ή τη διαδοχή των βημάτων για την ολοκλήρωση του στόχου.

Στο πιο αρχικό στάδιο, ένα αντικείμενο μεταβίβασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να καταλάβει το παιδί ότι αρχίζει η διαδικασία τουαλέτας. Ένα αντικείμενο που είναι συνδεδεμένο με την τουαλέτα μπορεί να δοθεί στο παιδί, το οποίο θα λειτουργήσει ως το αντικείμενο μεταβίβασης που θα οδηγήσει το παιδί στο σωστό μέρος. Ή το αντικείμενο αυτό μπορεί να είναι κολλημένο σε μία κάρτα. Σε κάθε περίπτωση, εξυπηρετεί την έναρξη της ρουτίνας του μπάνιου, σηματοδοτώντας το παιδί να γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί και πού. Σε ένα μεταγενέστερο στάδιο, μία φωτογραφία ή σχέδιο της τουαλέτας ή μια τυπωμένη λέξη σε μια κάρτα μπορεί να δοθεί στο παιδί ή να τοποθετηθεί στο πρόγραμμά του, ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.

Αφού η μετάβαση στην περιοχή της τουαλέτας έχει γίνει, είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε οπτικά κάθε βήμα της διαδικασίας της τουαλέτας. Έχουμε ανάγκη να δώσουμε στο παιδί να καταλάβει κάθε βήμα που πρέπει να ολοκληρώσει, πότε η διαδοχή των βημάτων έχει τελειώσει, και τι θα γίνει όταν τελειώσει ολόκληρη η διαδικασία. Ξανά, η χρησιμοποίηση μίας σειράς αντικειμένων, μίας σειράς εικόνων ή μίας γραπτής λίστας είναι διάφοροι τρόποι επικοινωνίας με το παιδί πάνω σε αυτές τις πληροφορίες. Είναι σημαντικό το παιδί να βλέπει τις πληροφορίες, να μεταχειρίζεται το σύστημα έτσι ώστε να αναγνωρίζει τη σύνδεσή του με τη συμπεριφορά του και να έχει ένα ξεκάθαρο τρόπο να αναγνωρίζει πότε κάθε βήμα - και ολόκληρη η διαδικασία - έχει τελειώσει.

Η προσθήκη μιας ξεκάθαρης, οπτικής πληροφορίας του «τι γίνεται όταν τελειώσω την δραστηριότητα» είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του συστήματος. Για κάποια παιδιά αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως κίνητρο ή ακόμα και ως ανταμοιβή. Για πολλά παιδιά με αυτισμό, είναι εξίσου ή πιο σημαντικό από μία καθαρή ένδειξη κλεισίματος. Η ολοκλήρωση της δραστηριότητας είναι ένα πανίσχυρο κίνητρο για τα περισσότερα άτομα με αυτισμό.

Παραδείγματα οπτικού συστήματος που χρησιμοποιούν διάφορα παιδιά παρατίθενται παρακάτω. 

ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΓΟΝΕΙΣ:Αντιγράψτε και τυπώστε τις παρακάτω εικόνες.
Πλαστικοποιήστε τις στο κοντινό σας βιβλιοπωλείο.
Αγοράστε velcro, (κριτς κρατς που έχουν τα αυτοκόλλητα των παπουτσιών).
Βάλτε τη μία λωρίδα με το μαλακό χνούδι, κάθετα στον τοίχο που βρίσκεται δίπλα ή πίσω από τη λεκάνη.
Στο πίσω μέρος κάθε φωτογραφίας - κάρτας κολλήστε ένα μικρό κομμάτι από την άλλη λωρίδα velcro που είναι σκληρή.
Κολλήστε τις κάρτες στο velcro που έχετε τοποθετήσει κάθετα με την σειρά όπως παρακάτω (πρέπει να έχετε 2 εικόνες από παντελόνι και 2 εικόνες από βρακί και 2 εικόνες της λεκάνης).
Αρχίστε τη διαδικασία. Μόλις το παιδί έρθει μέσα στην τουαλέτα πείτε του "Κατέβασε το παντελόνι", βοηθήστε το με νόημα ή με σωματική καθοδήγηση. Όταν το παιδί κατεβάσει το παντελόνι, ξεκολλήστε την πρώτη φωτογραφία από το velcro και τοποθετήστε τη σε ένα φάκελο ή σε ένα κλειστό κουτάκι με μια σχισμή που έχετε κολλήσει στο κάτω μέρος από όλες τις φωτογραφίες. Έτσι το παιδί γνωρίζει ότι χάθηκε η κάρτα- τελείωσα με το πρώτο.

• Το ίδιο κάνετε όταν κατεβάσει το βρακί κ.ο.κ
  
• Κάθε φορά που τελειώνει ένα βήμα (πχ. κατέβασμα παντελονιού, κατέβασμα βρακιού κλπ. του δίνετε "Μπράβο"  ή "Κόλλα το (χέρι)", δηλαδή επιβράβευση. Έτσι η διαδικασία της τουαλέτας για το παιδί έχει περισσότερα μπράβο από τη μαμά , αντί για φωνές και τσιρίγματα.
  
• Όταν τελειώσει όλα τα βήματα μπορεί να πάει να παίξει.
  
• Μέχρι την επόμενη φορά, εσείς βγάζετε από το φακελάκι ή το κουτάκι τις κάρτες, τις τοποθετείτε με την ίδια σειρά, ώστε να είναι έτοιμες ανά πάσα στιγμή που το παιδί θέλει να πάει τουαλέτα.  Αν δε λειτουργεί το σύστημα κάθετα, δοκιμάστε οριζόντια, από αριστερά προς τα δεξιά (όπως είναι η φορά της γραφής).                  

Κατέβασε το παντελόνι

Κατέβασε το βρακί

  

Κάτσε στη λεκάνη  

Σκουπίσου



Ανέβασε το βρακί  

Ανέβασε το παντελόνι  

Πάτησε το καζανάκι




Πήγαινε παίξε ΠΡΟΣΟΧΗ: Επειδή οι περισσότερες μαμάδες έχουν ανάγκη να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, ΝΑΙ ΣΩΣΤΑ ΕΙΔΑΤΕ, δεν έχει η σειρά των καρτών το πλύσιμο χεριών. Αυτή είναι μια άλλη δραστηριότητα που μαθαίνεται όταν το παιδί έχει κατακτήσει την τουαλέτα. Το παιδί έχει ήδη 8 βήματα να ολοκληρώσει. Μην το φορτώνετε και με μια άλλη δραστηριότητα που έχει άλλα 5-6 βήματα. Όταν έρθει ο καιρός θα κάνετε εκπαίδευση πάλι με σειρά καρτών που θα του δείχνει αναλυτικά τι πρέπει να κάνει για να πλύνει τα χέρια. Είναι πολύ κουραστικό για το παιδί να μαθαίνει ταυτόχρονα την τουαλέτα και το πλύσιμο χεριών, πιστέψτε με.

IV. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ:

Όταν ένα οπτικά υποβοηθούμενο σύστημα μετάβασης και διαδοχής έχει εγκαθιδρυθεί, συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε μία προσέγγιση επίλυσης προβλήματος σε λεπτομέρειες που πηγάζουν από τη χρησιμοποίηση του προγράμματος. Όταν το παιδί έχει πρόβλημα σε κάποιο από τα βήματα της διαδικασίας σκεφτόμαστε (1) ποια μπορεί να είναι η οπτική γωνία του παιδιού και (2) πώς μπορούμε να απλοποιήσουμε ή να κατηγοριοποιήσουμε μέσω της οπτικής δόμησης. Ακολουθούν παραδείγματα:

Αντιστέκεται να καθίσει στην λεκάνηo Επιτρέπουμε να καθίσει χωρίς να βγάλει τα ρούχα του
o Επιτρέπουμε να καθίσει με σκεπασμένη τη λεκάνη από πάνω (Χαρτόνι κάτω από το κάθισμα, ανοίγοντας σταδιακά μεγαλύτερη τρύπα ή πετσέτα κάτω από το κάθισμα που σταδιακά αποσύρεται)
o Χρήση γιογιό στο πάτωμα από την υψηλή θέση της λεκάνης
o Αν υπάρχουν στρατηγικές χρήσιμες για να κάθεται σε άλλα μέρη, χρησιμοποιήστε τις επίσης σε αυτό το μέρος (χρονόμετρα, οθόνες, οδηγίες με κάρτες κλπ.)
o Καθίστε στην τουαλέτα μία εσείς και μία το παιδί (αλλάζετε σειρά) ή χρησιμοποιήστε μία κούκλα σαν μοντέλο.
o Καθίστε μαζί
o Χρησιμοποιήστε σωματική υποστήριξη
o Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει πόση ώρα πρέπει να καθίσει (τραγουδήστε το τραγούδι του γιογιό , ή όσο διαρκεί ένα τραγούδι παιδικό στο κασετόφωνο, Βάλτε το χρονόμετρο να μετρήσει 1 λεπτό, κλπ.)

o Καθώς σταδιακά αρχίζει να αντέχει να καθίσει, χρησιμοποιήστε παράλληλα διασκέδαση.

Φοβάται να πατήσει το καζανάκιo Μην χρησιμοποιείτε το καζανάκι μέχρι να υπάρξει κάτι που πρέπει να καθαριστεί
o Αρχίστε να πατάτε το καζανάκι με το παιδί να βρίσκεται μακριά από την τουαλέτα, ίσως όταν βρίσκεται στην πόρτα (μπορείτε να μαρκάρετε το σημείο με ένα τετράγωνο πατάκι, το οποίο σταδιακά το φέρνεται πιο κοντά στην τουαλέτα)
o Δώστε προειδοποίηση ότι θα πατήσετε το καζανάκι, καθορίστε ένα σύστημα καθοδήγησης για το πάτημα όπως « 1 ,2,3 πατάμε» ή «Λάβετε θέσεις, έτοιμοι, πάμε»
o Αφήστε το παιδί να δοκιμάσει να πατήσει μόνος του το καζανάκι

Υπερβολικό ενδιαφέρον για το καζανάκιo Καλύψτε με φυσικό τρόπο το κουμπί ώστε να μην το βλέπει το παιδί
o Δώστε του κάτι άλλο να κρατάει και να χειρίζεται
o Χρησιμοποιήστε διαδοχή εικόνων για να του δείξετε πότε να πατήσει το καζανάκι (μετά το ντύσιμο, για παράδειγμα)
o Όταν είναι η ώρα να πατήσουμε το καζανάκι, δώστε στο παιδί ένα αυτοκόλλητο, ίδιο με το αυτοκόλλητο που έχουμε κολλήσει πάνω στο καζανάκι

Παίζει με το νερόo Δώστε του ένα παιχνίδι που περιέχει νερό για να του αποσπάσει την προσοχή, όπως ένα σωλήνα σε σχήμα πυραύλου ή διακοσμητικά που έχουν αντικείμενα που κινούνται μέσα σε νερό.
o Χρησιμοποιήστε ένα κυκλικό προστατευτικό τραπέζι γύρω του, όταν κάθεται
o Καλύψτε το κάθισμα μέχρι να είναι έτοιμο να το χρησιμοποιήσει
o Δώστε μια οπτική οδηγία που να δείχνει που πρέπει να κάθεται το παιδί

Παίζει με το χαρτί υγείαςo Βγάλτε το από τη θέση του αν δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα, χρησιμοποιήστε μωρομάντηλα αντί για χαρτί υγείας
o Ξετυλίξτε μια ποσότητα από πριν
o Δώστε οπτική οδηγία για το πόσο χαρτί πρέπει να ξετυλίξει το παιδί, όπως βάζοντας μία παραμάνα στο σημείο που πρέπει το παιδί να κόψει το χαρτί ή βάζοντας μία ταινία στον τοίχο οριοθετώντας έτσι το σημείο που σταματά το παιδί να τραβά το χαρτί.

Αντιστέκεται να τον σκουπίσετεo Δοκιμάστε με διάφορα υλικά (βρεγμένα μαντήλια, πανιά, σφουγγάρια)
o Λάβετε υπόψη την θερμοκρασία των παραπάνω υλικών
o Μπορείται να κάνετε ένα παιχνίδι με μια κούκλα και το παιδί, ώστε μία να σκουπίζετε την κούκλα και μία το παιδί (καθένας με τη σειρά του)

Κακή στόχευσηo Βάλτε ένα «στόχο» στο νερό, όπως ένα δημητριακό σε κυκλικό σχήμα
o Μεγαλύτερο στόχο στην είσοδο της λεκάνης (τοποθετήστε ένα χάρτινο ή φωσφορούχο πίνακα με σχεδιασμένο τον στόχο επάνω), ο οποίος σταδιακά μετακινείται προς τα κάτω
o Τοποθετήστε φαγητό που χρωματίζει το νερό για να τραβήξει την προσοχή

Συγκρατείται όταν αφαιρείτε την πάναo Κόψτε σταδιακά το κάτω μέρος της πάνας, ενώ αφήνετε το παιδί να κάθεται στη λεκάνη όταν φοράει αυτή την εναλλακτική πάνα
o Χρησιμοποιήστε μια κούκλα για να δώσετε ένα οπτικό μοντέλο
o Αυξήστε τα υγρά και τις φυτικές ίνες στη διατροφή του παιδιού
o Μπορείτε να συμβουλευτείτε τον παιδίατρο αν υπάρχει σοβαρή κατακράτηση, μπορείτε να δώσετε φαρμακευτικά σκευάσματα (μαρμελάδες κλπ) για τη δυσκοιλιότητα.

Αυτές οι ιδέες δεν αποτελούν μία αποκλειστική λίστα βημάτων που πρέπει να γίνουν όταν εκπαιδεύουμε το παιδί στην τουαλέτα. Απεικονίζουν, όμως, μία προσέγγιση επίλυσης προβλήματος, η οποία είναι απαραίτητη, καθώς και την προσπάθεια να δώσουμε οπτικές οδηγίες για να αυξήσουμε την κατανόηση, τη συνεργασία και το κίνητρο.


V. Το Σύστημα Επικοινωνίας

Ακόμη ένα σημαντικό βήμα στην εκπαίδευση ανεξαρτητοποίηση  στην τουαλέτα είναι να σχεδιάσουμε έναν δρόμο για το παιδί, ώστε να ξεκινάει την διαδικασία της τουαλέτας. Αρχικά, τα δρομολόγια στο μπάνιο ξεκινάνε με την καθοδήγηση του παιδιού από τον ενήλικα σε ένα αντικείμενο μετάβασης ή σε ένα πλάνο. Παρόλα αυτά, το παιδί τελικά θα χρειαστεί έναν τρόπο να επικοινωνήσει ανεξάρτητα με την ανάγκη του να πάει στην τουαλέτα. Αν και μπορεί να αρχίσει να πηγαίνει σποραδικά σε ένα οικείο και διαθέσιμο μπάνιο, χρειάζεται να μάθει ένα σταθερό τρόπο να επικοινωνεί με την ανάγκη του, έτσι ώστε να μπορεί να ζητήσει να πάει στην τουαλέτα, ακόμα και όταν δεν υπάρχει άμεσα διαθέσιμη τουαλέτα.

Όπως πάντα, το πρώτο βήμα στον καθορισμό ενός στόχου είναι η αξιολόγηση. Το παιδί, στην παρούσα φάση, σηματοδοτεί με οποιονδήποτε τρόπο ότι θέλει να πάει στην τουαλέτα, ή είναι απόλυτα επαναπαυμένο στον ενήλικα για να ξεκινήσει τη διαδικασία; Αν υπάρχουν σήματα συμπεριφοράς που εσείς, ως ενήλικας παρατηρητής, μπορείτε να «διαβάσετε», αυτά τα σήματα σας δείχνουν τις «στιγμές διδασκαλίας» που μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να μάθει να χρησιμοποιεί ένα συστηματικό εργαλείο επικοινωνίας. Είναι ικανό το παιδί να χρησιμοποιεί αντικείμενα, εικόνες ή λέξεις για να επικοινωνήσει σε άλλους χώρους;

Πολλά παιδιά μαθαίνουν πρώτα να χρησιμοποιούν το ίδιο εργαλείο με το οποίο ο ενήλικας τα εκπαίδευσε να πηγαίνουν στην τουαλέτα. Για παράδειγμα, αν η Μαμά έδινε στο παιδί ένα άδειο κουτί από μωρομάντηλα για να εννοήσει ότι είναι ώρα να πάνε στο μπάνιο για αλλαγή, το παιδί μπορεί να αρχίσει να χρησιμοποιεί το ίδιο κουτί για να ενημερώσει τη Μαμά ότι θέλει να αλλαχθεί. Ή, αν μία φωτογραφία τουαλέτας είχε χρησιμοποιηθεί στο πρόγραμμα του παιδιού για να του υπενθυμίσει πότε είναι η ώρα να καθίσει στη τουαλέτα, η ίδια φωτογραφία θα γίνει ένα σκόπιμο εργαλείο έκφρασης και επικοινωνίας.

Ένα παιδί που είναι κάποιες φορές ικανό να πει «τουαλέτα» ή «μπάνιο» ή «τσίσα» μπορεί να μην είναι ικανό να «βγάλει» αυτή τη λέξη την κατάλληλη στιγμή. Όταν είναι κουρασμένο, σε ένα νέο μέρος, με ένα άγνωστο άτομο, με πάρα πολλούς ανθρώπους, όταν είναι κρυωμένο, αναστατωμένο για οποιοδήποτε λόγο, οι ανώτερες λεκτικές δεξιότητες του μπορεί να το εγκαταλείπουν. Ένα παιδί που δείχνει αυτήν την αστάθεια, επίσης, θα βοηθηθεί από μία οπτική υποστήριξη, η οποία (1) βοηθάει να βρει τη λέξη που αναζητά και (2) αποτελεί ένα εφεδρικό σύστημα όταν δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη λεκτική επικοινωνία.

Πηγή 

Αυτισμός

Παιδικά παιχνίδια – Διαχείριση Θυμού (Υλικό)

Ένα εναλλακτικό παιχνίδι για την διαχείριση του παιδικού θυμού.

Μην θυμώνεις by eidikidiapaidagogisi

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ (Αυτισμός)

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που ανησυχεί πολύ τους γονείς είναι η δυσκολίες που μπορεί να έχει ένα παιδί στην επικοινωνία και τον λόγο.

Αυτός είναι πολλές φορές ο λόγος για τον οποίο απευθύνονται στους ειδικούς.

Στις περιπτώσεις των παιδιών με αυτισμό η προσοχή των  επαγγελματιών, ως επί το πλείστον, επικεντρώνεται στην δυσκολία κατανόησης και στην ιδιόρρυθμη μορφή ομιλίας, παραβλέποντας ή αγνοώντας την σχέση αυτού του προβλήματος με τις άλλες μειονεξίες – διαταραχές.

Ο λόγος ενέχει ένα μεγάλο αριθμό ικανοτήτων όπως :

α) η πραγματολογία – η ικανότητα να χρησιμοποιούμε το λόγο για τον σκοπό της επικοινωνίας,

β) η σημασιολογία – η ικανότητα που μας επιτρέπει να κατανοούμε και να σχηματίζουμε ένα νόημα,

γ) η φωνολογία – η ικανότητα που μας επιτρέπει να χειριζόμαστε τους ήχους της γλώσσας,

δ) το συντακτικό – η ικανότητα να χειριζόμαστε τους κανόνες γραμματικής.

Η ανάπτυξη της επικοινωνίας στα παιδιά με αυτισμό ακολουθεί την ίδια πορεία με την ανάπτυξη των παιδιών, που αναπτύσσονται χωρίς προβλήματα, αλλά εμποδίζεται στα διάφορα αναπτυξιακά στάδια από τον βαθμό της διαταραχής του αυτισμού και από την νοητική ικανότητα τους.

Οι τομείς του λόγου, οι οποίοι επηρεάζονται από την διαταραχή ιδιαίτερα, τόσο στη κατανόηση όσο και την έκφραση είναι αυτοί που σχετίζονται με :

      -          τα παραλεκτικά στοιχεία του λόγου, δηλαδή με την προσωδία του  (χροιά φωνής, ένταση, δύναμη, επιτονισμός),

-          τα μη λεκτικά του στοιχεία (στάση σώματος, απόσταση, εκφράσεις προσώπου κλπ),

-          τον πραγματολογικό χαρακτήρα του λόγου, δηλαδή με τη χρήση του στην καθημερινή επικοινωνιακή πρακτική.

Για την διάγνωση, τη διαφορική διάγνωση και αξιολόγηση των διαταραχών οι λογοπεδικοί χρησιμοποιούν ειδικά διαγνωστικά, αξιολογητικά εργαλεία.
Η έγκυρη και οκληρωμένη  διάγνωση, αξιολόγηση καθορίζει την στρατηγική της θεραπευτικής – εκπαιδευτικής παρέμβασης.

Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των παιδιών με αυτισμό στο λόγο,  την ομιλία, την επικοινωνία.

Τα «φυσιολογικά» παιδιά κατορθώνουν να κατακτήσουν τη γλώσσα που ομιλείται γύρω τους εύκολα διότι συνδέουν τις νέες λέξεις με τα «σχετικά» θέματα και τον κατάλληλο χρόνο. Αντιθέτως τα παιδιά με αυτισμό συναντούν δυσκολίες σ΄ αυτό.

Υπάρχουν πολλά παιδία με αυτισμό που δεν μιλούν. Αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν ή όχι σημασιολογικές, πραγματολογικές, συντακτικές, φωνολογικές διαταραχές ;

Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί η γλωσσική τους ικανότητα , συμβαίνει όμως, όλως τυχαία να ανακαλύπτονται σ΄ αυτά,  μερικές φορές, εκπληκτικές γλωσσικές ικανότητες.

Υπάρχουν παιδιά με αυτισμό, που δεν τα έχουμε ακούσει να μιλάνε ποτέ και κάποια στιγμή, σε ανύποπτο χρόνο, προφέρουν ολόκληρες φράσεις.

Αρκετά παιδιά συνεχώς ηχολαλούν, όμως σπανίως λένε κάτι από μόνα τους.

Κάποια παιδιά δεν είχαν χρησιμοποιήσει ποτέ στο παρελθόν τον λόγο, όταν όμως τους δόθηκε η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, αποδείχτηκαν ικανότατα στην επικοινωνία.

Ακόμη και σε παιδιά με αυτισμό, τα οποία έχουν πολύ καλές ή ικανοποιητικές γραμματικές, συντακτικές ικανότητες, μπορεί να παρουσιαστούν  χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιορρυθμίες, οι οποίες είναι :

-          η ηχολαλία

-          ο λεγόμενος «μεταφορικός λόγος»

-          η αντιστροφή των αντωνυμιών ‘’εγώ’’ και ‘’εσύ’’.

Τα παιδιά με αυτισμό, που έχουν χαμηλό νοητικό δυναμικό, όπως και αυτά με νοητική καθυστέρηση, παρουσιάζουν συχνά επιβράδυνση της ανάπτυξης της ομιλίας και των γλωσσικών ικανοτήτων. Αυτό είναι αναμενόμενο. Εκείνο που δεν είναι αναμενόμενο είναι ότι ένα ποσοστό αυτών των παιδιών με αυτισμό μαθαίνουν να διαβάζουν σε ικανοποιητικό βαθμό. Ορισμένα μπορούν να διαβάζουν χωρίς λάθη και μπορούν να συμπληρώσουν ατελείς προτάσεις με τη σωστή γραμματική τους μορφή.

Αντιθέτως πολλά παιδιά με αυτισμό, τα οποία είναι ικανότατα και έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης, όταν υποβάλλονται σε κάποιες δοκιμασίες (τέστ) αποτυγχάνουν παταγωδώς, συγκριτικά με τα ‘’φυσιολογικά’’ παιδιά, στο να μαντέψουν τη λέξη που λείπει από μια φράση, από  μια ιστορία  ή να εντοπίσουν όσες λέξεις χωρίς νόημα παρεμβάλαμε.

Η διαταραχή της επικοινωνίας στον αυτισμό είναι εμφανής αλλά ταυτόχρονα και αδιόρατη.

Αν δεχτούμε ότι υπάρχουν δύο είδη επικοινωνίας :

α) «η πλήρως ηθελημένη επικοινωνία», δηλαδή αυτή που συνδέει τις πληροφορίες με νοητικές, ψυχοσυναισθηματικές  καταστάσεις, επεξεργάζεται και αξιολογεί τις μεταβιβαζόμενες πληροφορίες και β) η μεταβίβαση στοιχειωδών μηνυμάτων, θα διαπιστώσουμε ότι η επικοινωνιακή ανεπάρκεια συνήθως υπάρχει και στα δύο είδη, όμως παρουσιάζει τα σημαντικότερα ελλείμματα στο πρώτο.

Στη πιστή μεταβίβαση πληροφοριών πολλά άτομα με αυτισμό τα καταφέρνουν περίφημα, όμως στη καθημερινή επικοινωνία αυτό που έχει σημασία είναι η ουσία του μηνύματος και όχι το ίδιο το μήνυμα. Όταν επικοινωνούμε με κάποιον ή κάποιους γνωρίζουμε ότι τα μηνύματα δεν εμπεριέχουν μόνο τη σημασία που κυριολεκτικά μεταφέρουν αλλά συνήθως και κάτι περισσότερο. Αυτό είναι ένα από τα αδύναμα σημεία των ατόμων με αυτισμό, όπως επίσης και το ότι με δυσκολία γίνονται κύριοι του πλήθους των εργαλείων, που επιτρέπουν στην επικοινωνία ν΄ αναπτυχθεί σε εξαιρετικά ‘’εκλεπτυσμένο’’ επίπεδο.

Τα άτομα με αυτισμό συχνά παραμένουν υπερβολικά προσκολλημένα στον κυριολεκτικό τρόπο έκφρασης.

Έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά με αυτισμό δεν μπορούν εύκολα να κατανοήσουν τον ‘’χιουμορίστικο’’ λόγο.

Μερικές φορές τα σχόλια τους είναι ακατάλληλα για την περίσταση ή διατυπώνονται με ακατάλληλο τρόπο.

 Το παράλογο βέβαια της υπόθεσης είναι ότι η απλοικότητα και η απέριττη φυσικότητα ορισμένων ατόμων με αυτισμό εκλαμβάνεται ενίοτε ως σοφία ή ανώτερη ΄΄πνευματική΄΄ ικανότητα. Στην περίπτωση αυτή η ΄΄αυτιστική κυριολεκτικότητα΄΄ λειτουργεί σαν καθρέπτης γι αυτούς που ΄΄αποδίδουν προθέσεις΄΄ αδιάκριτα και που βλέπουν σε κάθε μήνυμα ακριβώς εκείνο που αναζητούν.

Η αντιμετώπιση των διαταραχών επικοινωνίας και λόγου

Η αντιμετώπιση των διαταραχών γίνεται από τους λογοπεδικούς  σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη μιας θεραπευτικής ομάδας, τους δασκάλους, τους γονείς και γενικώς όποιον εμπλέκεται στην υλοποίηση του εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος του παιδιού ή αλληλεπιδρά κοινωνικά με το παιδί.

Την ανάπτυξη και βελτίωση της  επικοινωνιακής ικανότητας βοηθά και η εκπαιδευτική προσέγγιση της δομημένης διδασκαλίας. Πιο συγκεκριμένα βοηθά :

α) στο πρώτο επίπεδο της πραγματολογίας, δηλαδή στην αντίληψη του περιβάλλοντος,

β) στην αντίληψη των απαιτήσεων που έχει το περιβάλλον από το παιδί, μέσω της δόμησης της καθημερινότητας, της δόμησης των εργασιών, και την οπτική πληροφόρηση,

γ) στη μείωση των ακατάλληλων συμπεριφορών που εκδηλώνονται για επικοινωνιακούς λόγους και την προώθηση της ανεξαρτησίας.

Για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας υπάρχουν εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας.

Μορφές υποστηρικτικής – εναλλακτικής επικοινωνίας

α) Εναλλακτικές μορφές

      -          διευκόλυνση επικοινωνίας

-          νοηματική γλώσσα

-          πολυαισθητηριακή επικοινωνία

-          ολική επικοινωνία

-          Bliss

-          συστήματα νοηματικής ( Rebus, Piaget Gorman)

-          γλωσσικό πρόγραμμα MAKATON

-          PECS , Σύστημα Επικοινωνίας μέσω της Ανταλλαγής Εικόνων.

β) Υποστηρικτικές μορφές

-         υποστηρικτική επικοινωνία με τη χρήση όλων των παραπάνω συστημάτων, τα οποία υποστηρίζουν τη βασική μορφή επικοινωνίας,

-         υποστηριζόμενη προφορική επικοινωνία.

 Επίλογος

Τη σύντομη αυτή αναφορά στο θέμα της επικοινωνίας θα κλείσω με ένα άψογο δείγμα γραφής, χωρίς καμιά ένδειξη σημασιολογικής μειονεξίας, ενός ικανότατου ατόμου με αυτισμό, της Temple Grandin.

« Είμαι επιτυχημένη στη δουλειά μου. Ταξιδεύω παντού στις Η.Π.Α., την Ευρώπη, τον Καναδά και την Αυστραλία σχεδιάζοντας εγκαταστάσεις για την οικονομικότερη και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση και διαχείριση του ζωικού δυναμικού σε αγροκτήματα και εργοστάσια παραγωγής κρέατος. Οι εμπειρίες μου με έχουν κάνει να αισθάνομαι κατανόηση για τα ζώα που περνούν από τις εγκαταστάσεις αυτές και με βοηθούν στον καλύτερο σχεδιασμό του απαραίτητου εξοπλισμού. Π.χ. οι διάδρομοι και οι φράχτες, που σχεδιάζω είναι στρογγυλοί. Η αιτία γι  αυτό είναι ότι τα βοοειδή ακολουθούν ευκολότερα μια καμπύλη διαδρομή. Υπάρχουν δύο λόγοι γι αυτό : πρώτον τα βοοειδή δεν μπορούν να δουν το άλλο άκρο της διαδρομής και φοβούνται, δεύτερον η καμπυλωτή διάταξη εκμεταλεύεται τη φυσική κυκλική συμπεριφορά των ζώων.

Ο κανόνας είναι να ακολουθείς τη συμπεριφορά των ζώων και όχι να πηγαίνεις εναντίον τους. Νομίζω η ίδια αρχή ισχύει και για τα αυτιστικά παιδιά – να πηγαίνεις μαζί τους και όχι εναντίον τους».   

Πηγή