ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Η ψυχοπαθολογία υποστηρίζει ότι η καλύτερη θεραπεία για τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές θεωρείται η πρόληψη.
Επιτυχία πρόληψης εξαρτάται από αντιδράσεις γονέων και παιδαγωγών.
Λόγω του ότι πρέπει να φροντίζουν τα παιδιά σε δυο επίπεδα:
1. Ικανοποίηση ψυχοσωματικών αναγκών
2. Αποφυγή λαθών στην αγωγή τους
Οικογενειακό περιβάλλον και ψυχικές διαταραχές
Η οικογένεια προκαλεί σημαντική επίδραση και λόγω της ηλικίας του παιδιού όταν βρίσκεται μέσα σ ‘ αυτή.
Το παιδί βρίσκει σ’ αυτή:
· Αγάπη, σιγουριά και φροντίδα για μεγάλη διάρκεια
· Αγάπη και ψυχικούς δεσμούς των μελών της.
Αρνητικές επιδράσεις της οικογένειας σε σχέση με άλλους παράγοντες:
· Κοινωνικό και πολιτιστικό υπόβαθρο της χώρας.
· Πολίτευμα της χώρας. ( Παίζει ρόλο σε σκοπούς και μεθόδους αγωγής).
· Δομή προσωπικότητας γονέων.
· Μορφωτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο της οικογένειας.
· Περιστασιακοί παράγοντες ( π.χ. αλλαγές στην οικονομική κατάσταση της οικογένειας, πρόβλημα υγείας, εμπειρίες από παιδικά βιώματα γονιών).
· Κατάσταση μέσα στην οικογένεια:
α. σχέση γονέων μεταξύ τους.
β. Αριθμός μελών
γ. Σειρά γέννησης
δ. Κλίμα που δημιουργείται
σε μια οικογένεια
Επειδή:
|
Η ικανοποίηση των ψυχοσωματικών αναγκών του παιδιού είναι βασική προϋπόθεση για την ψυχική του υγεία.
* Βιολογικές ανάγκες ( Ανάπαυση – Ενδυμασία – Διαιώνιση του είδους
Τροφή).
* Ψυχοκοινωνικές:
Ø Ασφάλεια – Προστασία
Ø Αγάπη – Στοργή
Ø Αναγνώριση – Εκτίμηση
Ø Αυτοπραγμάτωση
 |
Έλλειψη αγάπης και στοργής κυρίως γονεϊκής προκαλεί:
ü Ιδρυματισμό
ü Ανήλικους εγκληματίες
ü Χρήση ναρκωτικών – Πορνεία
ü Δυσκολία σε διαπροσωπικές σχέσεις
Αναγνώριση και εκτίμηση εκ μέρους των γονέων και άλλων υπευθύνων για την αγωγή των παιδιών σημαίνει:
v Να επιτρέπεις ανάληψη πρωτοβουλιών από το παιδί.
v Δημιουργία ευκαιρίας για επιτυχία
v Αποφυγή κακόβουλων συγκρίσεων
v Αποδοχή και σεβασμός ως άτομο ξεχωριστό
v Μη χρησιμοποίηση του παιδιού για ικανοποίηση δικών τους ψυχολογικών αναγκών.
Η αναγνώριση και αυτοεκτίμηση οδηγεί σε ανάπτυξη θετικού αυτοσυναισθήματος § Ανάγκη για ανεξαρτησία
Ικανοποιείται:με ενθάρρυνση και ενίσχυση πρωτοβουλιών.
Σημαίνει:α. Βοήθεια από γονείς για να γίνει το παιδί όσο πιο νωρίς ανεξάρτητο, προσαρμοσμένο στο κοινωνικό του περιβάλλον.
β. Ανάπτυξη πνευματικών και ισχυρότερων δεσμών με τους
στο τέλος αν η συμπεριφορά τους είναι σωστή.
§ Ανάγκη για δημιουργία και αυτοπραγμάτωση
Αναζήτηση της ικανοποίησης στη δημιουργία.
Οι επιδιώξεις του είναι ανάλογες με τις κλίσεις, τις ικανότητες του ατόμου και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει.
Η ικανοποίηση αυτής της ανάγκης διαρκεί μια ολόκληρη ζωή.
Πιθανές συνέπειες από τη μη ικανοποίηση των βασικών αναγκών, εξαρτώνται από:
i. Διάρκεια
ii. Βαθμό έντασης
iii. Κάθε οργανισμό με ιδιαίτερη έμφαση στη ζωτικότητα του ατόμου.
Ματαίωση:Επέρχεται όταν η μη ικανοποίηση της ανάγκης περνά τα όρια της αντοχής του ατόμου.
Αποτελέσματα:
1. Μειωμένο αυτοσυναίσθημα.
2.Δημιουργία μνησικακίας και εχθρότητας.
3.Φόβος του ατόμου ότι δε τα καταφέρει.
4.Προσπάθεια μείωσης των εντάσεων που προκαλούνται από τα προηγούμενα.
| Διαδικασίες για μείωση εντάσεων | Πίεση, ενόχληση απ’ τη μη ικανοποίηση ανάγκης | Τρόποι συμπεριφοράς για μείωση των εντάσεων |
| | Όρια ανοχής στη ματαίωση | |
| Εξιδανίκευση | Στενοχώρια, δυσφορία | Έκφραση |
| Θετική αναπλήρωση | Αβεβαιότητα | Επιθετικότητα |
| Ουδετεροποίηση | Συναισθήματα κατωτερότητας | Περιορισμός δράσης |
| Απώθηση | Μνησικακία | Εκλογίκευση |
| Αρνητική αναπλήρωση | Εχθρότητα | Αποπροσωποποίηση |
| Παλινδρόμηση | Φόβος | |
| Σωματοποίηση | Τελεία αποθάρρυνση | |
|
Α. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ (Υποσυνείδητες διαδικασίες άμυνας με ψυχαναλυτική ορολογία )
α. Απώθηση: Το άτομο ξεχνά την ανεπιθύμητη ή τραυματική του εμπειρία και συμπεριφέρεται σα να μην υπήρχε αυτή. Τα απωθημένα βιώματα δεν παύουν να αγωνίζονται να επανέλθουν στη συνείδηση.
Είναι η απώθηση οριστική λύση;
Όχι διότι: 1. εμφανίζονται όταν αδυνατίζει το Εγώ ( Μέθη – Ύπνος)
2.Όταν οι παρορμήσεις του Εκείνου πολλαπλασιάζονται
( εφηβεία).
Αρνητική:Με προκλητική ή αποκλίνουσα συμπεριφορά.
γ. Σωματοποίηση:Μετατροπή ψυχικών εντάσεων και συγκρούσεων σε σωματικά συμπτώματα π.χ. άσθμα – στομαχόπονος. Έτσι το άτομο εξασφαλίζει κάποια δικαιολογία για τυχόν αποτυχία και την προσοχή των άλλων.
δ. Εξιδανίκευση:Η μετατροπή μιας κοινωνικά απαγορευμένης ανεπίτρεπτης επιθυμίας σε μια «λεπτότερη», ευγενέστερη και κοινωνικά αναγνωρισμένη μορφή δραστηριότητας.
ε. Παλινδρόμηση: Όταν το άτομο επιστρέφει σε πρότερους ανωριμότερους τρόπους συμπεριφοράς, προκειμένου να αποφύγει δυσκολίες τις οποίες όφειλε να αντιμετωπίσει. Είναι συνηθισμένη στην παιδική ηλικία και κυρίως παροδική.
ζ. Ουδετεροποίηση:Συναισθηματική απόσταση από κάθε βλάβη που μπορεί να γίνει αιτία για μείωση του αυτοσυναισθήματος.
 |
Β. ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΕΝΤΑΣΕΩΝ
α. Έκφραση:
Δυνατότητα εξωτερίκευσης συναισθήματος με
i. Προφορικό λόγο
ii. Πεζό ή ποιητικό λόγο
iii. Ζωγραφιά – κατασκευή
iv. Μέσω της τέχνης
Ανεπιθύμητη συμπεριφορά που πολλές φορές προέρχεται από το ότι τα παιδιά μιμούνται τους ενήλικους που φέρονται έτσι.
Περιορισμός στο ελάχιστο των δραστηριοτήτων και απαιτήσεων έως και παραίτηση, υποταγή ή αποκοπή από τον έξω κόσμο.
Εμφάνιση εκρήξεων οργής χωρίς εξωτερική αιτία από τα περιορισμένα παιδιά.
δ. Εκλογίκευση:
Μια υποσυνείδητη αυταπάτη, όπου αλλάζει η πραγματικότητα και τη φέρνουμε στα μέτρα μας.
ε. Αποπροσωποποίηση:
Όταν δεν αλλάζει η πραγματικότητα ( εκλογίκευση), αλλά
το πρόσωπο με:
1. Αλκοόλ – Ναρκωτικά.
2.Παιχνίδια υπόδυσης ρόλων.
3. Ονειροπολήσεις.
ΕΠΙΖΗΜΙΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΓΟΝΕΩΝ
1. Εχθρικοί – Απορριπτικοί γονείς:
· Κατακρίνουν
· Θεωρούν αυτονόητα τα προτερήματα και την καλή συμπεριφορά.
· Σπάνια δείχνουν αγάπη και στοργή
· Δε φροντίζουν να ικανοποιούνται οι ψυχοσωματικές ανάγκες του παιδιού
· Δε βρίσκουν χρόνο για τα παιδιά
· Κακομεταχειρίζονται, κακοποιούν τα παιδιά ή τα παραχαϊδεύουν για αντιστάθμισμα αισθήματος ενοχής για εχθρικότητα που νιώθουν.
Προκαλεί:Ανάπτυξη αισθημάτων εχθρότητας, επιθετικότητας προς τους συνομηλίκους, σκληρότητα, μειωμένο αυτοσυναίσθημα, τάσεις αυτοτιμωρίας, αδυναμία προσαρμογής και αντικοινωνική συμπεριφορά, εγκληματική συμπεριφορά, προβληματική συμπεριφορά.
2. Αυταρχικοί γονείς:
Ρυθμίζουν όλες τις λεπτομέρειες της ζωής του παιδιού , αποφασίζουν, απειλούν, τιμωρούν.
Προκαλεί σαν υπερπροστασία:
α. Παθητική εξαρτημένη συμπεριφορά
β. Έλλειψη πρωτοτυπίας και δημιουργικών ικανοτήτων. γ. Έλλειψη σιγουριάς και φόβος σε άγνωστες καταστάσεις
3. Ασυνεπής και Αμφιθυμική συμπροφορά:
Τη μια στιγμή τα χαϊδεύουν και την άλλη τα κακοποιούν.
Προκαλεί η απουσία του πατέρα ή ο ρόλος κομπάρσου για παράδειγμα:Προβλήματα ταύτισης, παθητική συμπεριφορά, αίσθημα μοναξιάς
4. Διαταραγμένη συμπεριφορά γονέων:
π.χ. να παρουσιάζουν ψυχαναγκαστικές τάσεις, φόβος, φοβίες. Μπορεί να προκαλέσει: Παρόμοιες διαταραχές στα παιδιά.
5. Αντιφατική συμπεριφορά:
Όταν δείχνουν ανειλικρινή, υποκριτική συμπεριφορά και απαιτούν από τα παιδιά τους ειλικρίνεια και τιμιότητα.
6. Βιαστικοί – Ανυπόμονοι γονείς:
Δεν αφήνουν το παιδί τους να δοκιμάσει. Επεμβαίνουν συνέχεια και κάνουν υποδείξεις.
Τα παιδιά παρουσιάζουν:Αδεξιότητα, μειωμένο αυτοσυναίσθημα, έλλειψη πρωτοβουλίας, ή συγκέντρωσης προσοχής.
Το αντίθετο όπου υπάρχει ενίσχυση και συμμετοχή των γονέων δημιουργείται εσωτερική σιγουριά και αίσθημα χαράς για τη ζωή και δράση.
7. Υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες:
( Καλοπροαίρετη συμπεριφορά) που δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές δυνάμεις και ικανότητες του παιδιού. Προκαλεί στο παιδί:Συνήθως άγχος, διαρκεί βασανιστικό φόβο αποτυχίας, αίσθημα ενοχής και μειονεξίας και απόρριψη κάθε προσπάθειας για επίδοση.
8. Απαίτηση για τελειότητα:
Σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων του παιδιού.
Προκαλεί: Έλλειψη πρωτοβουλίας, παθητική αδιάφορη συμπεριφορά, έλλειψη ικανότητας συγκέντρωσης προσοχής, μειωμένη αντοχή για εργασία, έλλειψη κινήτρων ή σε κάποιες περιπτώσεις επαναστατικότητα και αντίθεση προς κάθε πίεση και εξουσία.
ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Το σχολείο μπορεί:
1. Να συμβάλει στην ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη
2. Να βοηθήσει στη διάγνωση και αντιμετώπιση διαταραχών που το παιδί κουβαλά.
Το σχολείο στην πραγματικότητα: ü Εστιάζει τη λειτουργία του στη μετάδοση γνώσεων και παραμελούνται οι κοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού.
ü Υπάρχουν δυσκολίες στις παρούσες συνθήκες λειτουργίας
( Μεγάλος αριθμός παιδιών στην τάξη – μετωπική διδασκαλία – έλλειψη ειδικής παιδείας των δασκάλων – έλλειψη βοήθειας από σχολικό ψυχολόγο).
ü Δεν προσφέρει ειδικά στην ύπαιθρο τη δυνατότητα δημιουργίας ειδικών τάξεων.
Οι διαταραχές στην οικογενειακή και σχολική αγωγή εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το κλίμα που επικρατεί στο σχολείο.
Αυτό επηρεάζεται από:
v Στάση και συμπεριφορά του δασκάλου
v Πολίτευμα της χώρας
v Οργάνωση του σχολείου
v Αναλυτικό πρόγραμμα
v Κοινωνικοπολιτιστικό πλαίσιο
| ||||
Τι πρέπει να κάνει ο δάσκαλος:
q Να μην ακολουθεί το ρυθμό των λίγων μαθητών
q Να μην έχει απαίτηση για την ίδια υψηλή επίδοση και απόδοση
q Να συγκρίνει την επίδοση του μαθητή με την προηγούμενή του
q Να ενισχύει την πρόοδό του
q Να δημιουργεί στην τάξη μια ευχάριστη και ζεστή ατμόσφαιρα
q Να προσέχει και τον καλό μαθητή σε μια τάξη αρίστων
q Να προσέχει το μαθητή όταν μιλάει
q Να ενδιαφέρεται για τις εργασίες του
q Να επαινεί τα επιτεύγματά του ή ακόμη και να τα τιμωρεί, παρά να τα αγνοεί.
Τι πρέπει να επιδιωχθεί:
*Ο δάσκαλος να διαθέτει υπομονή – ειδικές γνώσεις – αγάπη προς το παιδί
*Ειδική εκπαίδευση των δασκάλων γιατί άλλα θεωρούν σωστά και άλλα εφαρμόζουν στην τάξη
* Να μη γίνεται κακή προετοιμασία του παιδιού από το σπίτι κατά την είσοδό του στο σχολείο και ο δάσκαλος να δείχνει περισσότερη ευαισθησία και προσοχή κατά την πρώτη περίοδο φοίτησης του παιδιού στο σχολείο
*Να υπάρχει συνεργασία ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια
Συνεργασία Σχολείου – Οικογένειας
Είναι απαραίτητη στην ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των κανονικών παιδιών αλλά περισσότερο στην περίπτωση των παιδιών με ψυχοκοινωνικές διαταραχές
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς που έχουν παιδιά που χρήζουν βοήθειας, ( Αφού πρώτα εκπαιδευτούν οι ίδιοι):
§ Δίνουν στους δασκάλους απαραίτητες πληροφορίες για το περιβάλλον του παιδιού, τη συμπεριφορά, τα ενδιαφέροντά του και τις ασχολίες του στο σπίτι κατά τον ελεύθερο χρόνο
§ Βοηθούν στο σπίτι υποστηρίζοντας τα ειδικά σχολικά προγράμματα μα συμπληρωματικές ασκήσεις για εμπέδωση σχολικών γνώσεων και απόκτηση ατομικών και κοινωνικών συνηθειών και δεξιοτήτων
§ Βοηθούν στο σχεδιασμό και τη βελτίωση των ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, αν έχουν ειδικές γνώσεις
§ Δέχονται τη βοήθεια και συμπαράσταση του δασκάλου αν έχουν εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του
Οι γονείς, αν συνεργάζονται με το δάσκαλο και έχουν παιδί με σοβαρή διαταραχή:
q Να αντιληφθούν και να αποδεχτούν τη διαταραχή του παιδιού τους
q Να ανταποκριθούν καλύτερα στο ρόλο τους
q Να αποκτήσουν στοιχειώδεις γνώσεις σχετικά με την ομαλή εξέλιξη του παιδιού και την αντιμετώπιση της διαταραχής
q Να ενθαρρυνθούν να συμμετέχουν στις διαδικασίες εκπαίδευσης των παιδιών τους.
 |
