Οι εκρήξεις θυμού (temper tantrums) στη νηπιακή ηλικία, και ιδίως μεταξύ 18 μηνών και 4 ετών, είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο που οφείλεται ακριβώς στις ιδιαιτερότητες αυτής της περιόδου.
Επειδή όμως το σημαντικότερο βήμα για την αντιμετώπιση είναι η κατανόηση, ας δούμε με συντομία τι βιώνουν τα παιδιά για να καταφέρουμε να μπούμε στη θέση τους.
Τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν μόλις κατακτήσει πολύ σημαντικές ικανότητες όπως ο λόγος και το περπάτημα. Αυτό τους επιτρέπει να απομακρύνονται από τους γονείς ώστε να δοκιμάσουν την πρωτόγνωρη αυτονομία τους αλλά και να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους.
Ταυτόχρονα όμως, εξακολουθούν να είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαρτημένα από τους γονείς τους τόσο σχετικά με την κάλυψη των φυσικών όσο και των ψυχικών τους αναγκών.
Το νήπιο δεν έχει ακόμη την ώριμη σκέψη που θα του επέτρεπε να αντιληφθεί πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω του με αποτέλεσμα να είναι διαρκώς εκτεθειμένο σε σημαντικά άγχη. Βρίσκεται, επιπλέον, σε μια παθητική θέση όπου άλλοι αποφασίζουν για αυτό και προσπαθεί να αποκτήσει το ίδιο τον έλεγχο.
Έτσι όταν η μαμά, για παράδειγμα, προσπαθεί να το ταΐσει, το παιδί μπορεί να επιμείνει να φάει «μόνο του» και να έχει μια έκρηξη θυμού αν αυτό δεν του επιτραπεί.
Ακόμη, σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά είναι πλήρως εγωκεντρικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου αλλά θεωρούν ότι από τη στιγμή που επιθυμούν κάτι θα πρέπει να το αποκτήσουν (πχ. κάποιο αντικείμενο ή δραστηριότητα).
Η συνειδητοποίηση ότι στην πραγματικότητα δεν έχουν τη δύναμη να ελέγξουν το περιβάλλον τους οδηγεί σε έντονα συναισθήματα θυμού και θλίψης που είναι και τα κυρίαρχα συναισθήματα αυτών των κρίσεων.
Τέλος, αυτή είναι μια εποχή διαφοροποίησης όπου το παιδί αποκτά ολοένα μεγαλύτερη συνείδηση του ότι αποτελεί ένα ξεχωριστό άτομο, με δικές του επιθυμίες, προτιμήσεις και σκέψεις. Αυτή του τη διαφορετικότητα προσπαθεί λοιπόν να την επιβεβαιώσει με το να αρνείται αυτά που του προτείνουμε ή που χρειάζεται να του επιβάλλουμε.
Αναπτυξιακά, παρότι έχει αρχίσει να μιλάει, το παιδί δεν μπορεί ακόμα να εκφράσει πλήρως τις σκέψεις και τα συναισθήματα του μέσα από το λόγο.
Το γεγονός αυτό είναι από μόνο του αρκετά ματαιωτικό αλλά επίσης, σε αυτή την ηλικία το παιδί δεν έχει ακόμη τη δυνατότητα να ελέγξει τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις του.
Το αποτέλεσμα των παραπάνω είναι ότι τα έντονα συναισθήματα εκφράζονται μέσα από το σώμα και τις πράξεις (πχ. πέφτει στο πάτωμα, χτυπάει τον εαυτό του ή τους άλλους, πετάει/σπάει πράγματα κλπ.)
Ασφαλώς, μια έκρηξη θυμού που συνοδεύεται από κλάματα, φωνές, ουρλιαχτά και χτυπήματα είναι πολύ επώδυνη για τους γονείς και ιδίως εφόσον συμβεί σε δημόσιο χώρο με πολλούς παρατηρητές.
Βρείτε ένα ήσυχο σημείο!
Ειδικά εφόσον βρίσκεστε σε δημόσιο χώρο αλλά ακόμη και στο σπίτι απομακρύνετε το παιδί από τα πολλά ερεθίσματα και βάλτε το σε μια ήσυχη γωνία μέχρι να ηρεμήσει.
Βάλτε τα χέρια σας μπροστά του (χωρίς να το κρατάτε με τη βία) ώστε να μην μπορεί να φύγει αλλά ούτε και να χτυπήσει εσάς ή τον εαυτό του. Έτσι, απομακρύνετε επίσης το παιδί από το κέντρο της προσοχής, επομένως και εσείς θα νιώσετε καλύτερα αλλά και το παιδί θα χάσει το πλεονέκτημα του να βρίσκεται στο επίκεντρο.
Κρατήστε την ψυχραιμία σας!
Όσο δύσκολο κι αν είναι προσπαθήστε να μείνετε ήρεμοι. Το να αρχίσετε κι εσείς να φωνάζετε ή να συμπεριφέρεστε βίαια στο παιδί θα έχει ως αποτέλεσμα να κλιμακωθεί η κρίση και να κρατήσει περισσότερο.
Μιλήστε στο παιδί καθαρά, ήρεμα και αποφασιστικά λέγοντας «Βλέπω ότι είσαι πολύ ταραγμένος/η. Όμως δεν μπορούμε να μιλήσουμε όταν φέρεσαι έτσι. Μόλις ηρεμήσεις μπορούμε να το συζητήσουμε».
Με αυτόν τον τρόπο δίνετε στο παιδί το κίνητρο να μάθει να ελέγχει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Σταδιακά, προσπαθήστε επίσης να προειδοποιείτε το παιδί για τις συνέπειες της συμπεριφοράς του πριν κλιμακωθεί η κρίση.
Αν για παράδειγμα αντιλαμβάνεστε ότι το παιδί αρχίζει να γκρινιάζει και να θυμώνει, θυμίστε του ότι αν συνεχίσει να συμπεριφέρεται έτσι θα πρέπει να επιστρέψετε στο σπίτι ή να πάει στο δωμάτιο του ώσπου να ηρεμήσει.
Συζητήστε!
Αφού ηρεμήσει το παιδί συζητήστε αυτό που συνέβη. Βοηθήστε το να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του και εξηγήστε τους λόγους που του ζητάτε ή του απαγορεύετε κάτι.
Καθησυχάστε το παιδί αλλά χωρίς υπερβολικές εκδηλώσεις τρυφερότητας που τείνουν να ενισχύουν την εμφάνιση των κρίσεων ως μέσο για να αποκτά το παιδί χάδια και ενδιαφέρον.
Κατανοήστε τις αιτίες της κρίσης και προβλέψτε!
Ο λόγος που ένα παιδί έχει μια έκρηξη θυμού θα καθορίσει και την αντιμετώπισή σας. Αν για παράδειγμα το παιδί μόλις βίωσε μια σημαντική απογοήτευση χρειάζεται να το καθησυχάσετε. Είναι πολύ σημαντικό όμως και το να λαμβάνετε υπόψη τα όρια του παιδιού.
Αν για παράδειγμα πεινάει, νυστάζει ή είναι κουρασμένο είναι φυσικό να γίνει ευερέθιστο και οι πιθανότητες μιας κρίσης αυξάνονται. Προτιμήστε λοιπόν να επιστρέψετε σπίτι αντί να συνεχίσετε τη βόλτα ή τις δουλειές και φροντίστε το παιδί να κοιμάται αρκετά και νωρίς.
Επίσης, προσαρμόστε το περιβάλλον και τις δραστηριότητες ώστε να αποφύγετε τους πειρασμούς. Για παράδειγμα προτιμήστε να έχετε τα εύθραυστα/ επικίνδυνα αντικείμενα μακριά από το παιδί ώστε να μη χρειάζεται διαρκώς να του τα παίρνετε πίσω.
Βοηθάει επίσης να δίνετε μικρές προειδοποιήσεις στο παιδί: για παράδειγμα πείτε του ότι σε 5 λεπτά (ή μετά από άλλες δύο φορές τσουλήθρα) θα πρέπει να φύγετε από την παιδική χαρά αντί να απαιτήσετε να σας ακολουθήσει με την πρώτη ανακοίνωση.
Τέλος αν πρόκειται για μια περίοδο έντασης ή σημαντικών αλλαγών στο σπίτι (π.χ. τσακωμοί ανάμεσα στους γονείς, διαζύγιο, γέννηση αδελφού/αδελφής) ίσως οι εκρήξεις θυμού να είναι ο τρόπος του παιδιού να σας δείξει ότι δυσκολεύεται.
Σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται να συζητήσετε αυτό που συμβαίνει με το παιδί και να συνδέσετε τη συμπεριφορά του με την αιτία της αναστάτωσης του.
Φανείτε ευέλικτοι!
Όπως αναφέραμε και παραπάνω το παιδί σε αυτήν την ηλικία έχει ανάγκη να αισθάνεται ότι έχει κάποιον έλεγχο πάνω στο περιβάλλον του. Πριν αρνηθείτε λοιπόν αυτό που σας ζητά το παιδί σκεφτείτε αν αξίζει τον κόπο να έρθετε σε σύγκρουση. Ίσως, μπορείτε κατ' εξαίρεση να του επιτρέψετε να φάει ένα σοκολατάκι ακόμη ή να δει λίγο παραπάνω τηλεόραση.
Αντίστοιχα, επιτρέψτε του να επιλέξει τι θέλει να φορέσει, πού προτιμά να τακτοποιήσει τα παιχνίδια του, αν προτιμά να κάνει μπάνιο πριν ή μετά το βραδινό. Από την άλλη κάποια όρια δεν είναι διαπραγματεύσιμα, όπως ζητήματα ασφάλειας (πχ. να μείνει δεμένο στο καρεκλάκι του) και αποφάσεις για το πρόγραμμα του σπιτιού (πχ. ώρες ύπνου, φαγητού κλπ).
Πολεμήστε τις ενοχές σας!
Συχνά οι γονείς νιώθουν ενοχές μπροστά στην τόσο έντονη συμπεριφορά του παιδιού φοβούμενοι την κριτική των άλλων και θεωρώντας αυτές τις εκρήξεις σαν ένδειξη ότι δεν ανατρέφουν σωστά το παιδί- δεν είναι καλοί γονείς. Αυτό οδηγεί σε συναισθήματα άγχους και οι γονείς έχουν την τάση να υποχωρούν απέναντι στα αιτήματα του παιδιού, ώστε να σταματήσει η κρίση.
Δυστυχώς, μια τέτοια αντιμετώπιση αναπόφευκτα ενισχύει αυτού του είδους τη συμπεριφορά εφόσον το παιδί μαθαίνει ότι με αυτόν τον τρόπο θα πετύχει αυτό που θέλει.
Θυμηθείτε ότι οι εκρήξεις θυμού είναι συνηθισμένες σε αυτήν την ηλικία και δείτε τις σαν μια καλή ευκαιρία να διδάξετε το παιδί σας να ελέγχει τα συναισθήματα του και να αποδέχεται τα όρια που θέτετε.
Άλλωστε, με την πάροδο του χρόνου αυτές οι κρίσεις μειώνονται σε συχνότητα αφού τα παιδιά γίνονται ολοένα πιο ικανά στο να εκφράζουν αυτό που τους συμβαίνει και να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους.
Της Κέλλης Σπυριδάκη MSc, Ψυχολόγου-Παιδοψυχολόγου, www.kellyspyridaki.gr
Πηγή
