Όταν το παιδί δε μιλάει καθαρά: Η αντιμετώπιση

Τι είναι αρθρωτική διαταραχή; όταν το ‘νερό’ γίνεται ‘νελό’

Αρθρωτικές διαταραχές έχει ένα παιδί όταν δυσκολεύεται να παράγει σωστά έναν ήχο - φώνημα σε ηλικία που οι δυσκολίες αυτές θα έπρεπε να έχουν ξεπεραστεί, ήχοι δηλαδή που παράγονται λανθασμένα ή αντιστοιχούν σε μικρότερη ηλικία.

Όταν ένα παιδί σε ηλικία τέσσερα ετών δεν προφέρει φωνήματα όπως /τ/, /κ /,/χ/ /γ/ , κ.α παρουσιάζει αρθρωτική διαταραχή όμως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αρθρωτική διαταραχή εάν δεν προφέρει το φώνημα /ρ/, διότι το φώνημα /ρ/ αναδύεται σε μεγαλύτερη ηλικία. Συχνά στις αρθρωτικές διαταραχές παρατηρούμε αντικαταστάσεις φωνημάτων όπως /νελο/ αντί για /νερό/ , απαλοιφές ήχων /πότα/ αντί για /πόρτα/ ή και απλοποιήσεις /κούπα/ αντί /σκούπα/ . Σε ηλικία έξι ετών ολοκληρώνεται η κατάκτηση όλων των φωνημάτων. Ενώ μετά τα έξι, οποιαδήποτε δυσκολία χαρακτηρίζεται ως διαταραχή της άρθρωσης και σίγουρα απαιτείται η βοήθεια λογοθεραπευτή . Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας με τα στάδια κατάκτησης φωνημάτων.

Τι είναι φωνολογική διαταραχή;  όταν ο ‘παναθηναϊκός’ γίνεται ‘παθαναικός’

Η φωνολογική διαταραχή είναι η δυσκολία στην αντίληψη, επεξεργασία και την οργάνωση των ήχων της ομιλίας. Έτσι, τα παιδιά παράγουν λανθασμένα τα φωνήματα με συνέπεια η ομιλία τους να είναι δυσκατάληπτη. Ένα παιδί με φωνολογικές διαταραχές μπορεί να παράγει μεμονωμένα έναν ήχο άλλα όχι όταν αυτός βρίσκεται μέσα σε μία λέξη .Η δυσκολία τους είναι να ξεχωρίσουν ήχους που μοιάζουν μεταξύ τους όπως ¨θ-δ¨ , ¨σ-ζ¨ ¨φ-β¨. Συχνά παρατηρούμε αντικαταστάσεις φωνημάτων /φάλασσα/ αντί /θάλασσα/ , μεταθέσεις φωνημάτων /βλιβίο / αντί /βιβλίο/ , αναδιπλασιασμούς ήχων όπως /τιτι/ αντί /κουτί / και προσθέσεις όπως / τερενο / αντί /τρένο/.

Ποια η διαφορά  αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών;

Λέμε πως το παιδί έχει αρθρωτική διαταραχή όταν δεν μπορεί να παράγει μεμονωμένα έναν ήχο , τον οποίο θα έπρεπε να εκφέρει σύμφωνα με την ηλικία του. Η αρθρωτική διαταραχή αφορά τον τρόπο και το τόπο άρθρωσης των φωνημάτων , δηλαδή το παιδί δεν γνωρίζει πως να τοποθετήσει σωστά την γλώσσα , τα δόντια , τα χείλη για να δημιουργηθεί ο ήχος. Όταν παραδείγματος χάρη , ένα παιδί σε ηλικία πέντε ετών αντικαθιστά λέξεις με /σ/ σε /θ/ η της παραλείπει , όπως /θέλα/ αντί /σέλα/ ή /θάλαθα/ αντί για /θάλασσα/, τότε μιλάμε για αρθρωτική διαταραχή.

Ενώ η φωνολογική διαταραχή έχει να κάνει με την αντίληψη του ήχου. Το παιδί μπορεί να παράγει μεμονωμένα το φώνημα, όμως σε κάποιες λέξεις μπορεί να το μπερδέψει με κάποιο άλλο , δεν μπορεί δηλαδή να ξεχωρίσει δύο ήχους που μπορεί να μοιάζουν π.χ ¨θ-δ¨.

Όταν το παιδί σε ηλικία πέντε ετών λέει την λέξη θήκη – κήθη ,τότε δεν έχει αρθρωτική διαταραχή αλλα φωνολογική , διότι μπορεί να παράγει σωστά όλους τους ήχους όμως δεν μπορεί να τους διαχωρίσει μεταξύ τους μέσα στη λέξη.

 

Πως γίνεται  είναι η Λογοθεραπευτική αξιολόγηση και θεραπευτική προσέγγιση;

Αξιολόγηση

Ο λογοθεραπευτής κατα την αξιολόγηση χρησιμοποιεί άτυπα εργαλεία όπως εικόνες , αντικείμενα η ακόμα και απο το διάλογο με το παιδί , παρατηρεί και καταγράφει τα λάθη . Ελέγχει κάθε φώνημα ξεχωριστά σε αρχική , μεσαία και τελική θέση , παραδείγματος χάρη σέλα – θάλασσα- λύκος . Αναλύοντας τα λάθη κάνει την διαφοροδιάγνωση μεταξύ αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών , που πολλές φορές μπορεί και να συνυπάρχουν. Τέλος , ο λογοθεραπευτής θέτει τους στοχους που πρέπει να πετύχει το παιδί και ακολουθείται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Παρέμβαση

Στόχος είναι να βελτιωθούν τα αρθρωτικά και φωνολογικά λάθη και το παιδί να μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά τους ήχους στη αυθόρμητη ομιλία του. Ο λογοθεραπεύτης χρησιμοποιεί συνήθως την ¨παραδοσιακή μέθοδο¨ αποκατάστασης η οποία χωρίζεται στα παρακάτω στάδια:

• Επίπεδο μεμονωμένου ήχου. Αρχικά γίνεται η ακουστική διάκριση των ήχων και στη συνέχεια δείχνουμε στο παιδί πως να τοποθετήσει σωστά την γλώσσα , δόντια , χείλη για να παράγει έναν ήχο. Π.χ βγάζουμε την μύτη της γλώσσας και την τοποθετούμε ανάμεσα από τα δόντια και την δαγκώνουμε ελαφρά βγάζοντας αέρα, ετσι παράγουμε την φωνουλα ¨θ¨ .
• Επίπεδο συλλαβής. Το φώνημα ¨θ¨ συνδυάζεται τώρα με συλλαβές όπως ¨θα-θε-θι-θο-θου¨ η ¨αθ-εθ-ιθ-οθ-ουθ¨ .
• Επίπεδο λέξης. Σε αυτό το στάδιο το παιδί μαθαίνει το φώνημα σε αρχική ,μεσαία και τελική θέση εφόσον υπάρχει , καθώς επίσης αυξάνεται και η πολυπλοκότητα της λέξης ( δισύλλαβη , τρισύλλαβη , πολυσύλλαβη λέξη) .
• Επίπεδο πρότασης / φράσης. Παραγουμε τις λέξεις με το φωνημα π.χ το ¨θ¨ μέσα σε προτάσεις . Λέξεις δισύλλαβες – τρισυλλαβες -πολυσύλλαβες σε οποιαδήποτε θέση. Παράδειγμα: ο Θάνος καθεται στη πολυθρόνα .
• Επίπεδο αυθόρμητης ομιλίας. Στο στάδιο αυτό το παιδί πρέπει να λέει σωστά και να αυτοματοποιήσει το φώνημα στην αυθόρμητη ομιλία του.

Το παιδί θα πρέπει να πετύχει και να κατακτήσει κάθε στάδιο ξεχωριστά για να προχωρήσει στο επόμενο μέχρι να φτάσει στο τελικό επίπεδο , οπου είναι η αυθόρμητη ομιλία.

Πότε το παιδί πρέπει να αρχίσει λογοθεραπέια;

Οι αρθρωτικές και φωνολογικές διαταραχές αντιμετωπίζονται με την βοήθεια λογοθεραπευτή και έχουμε πληρη αποκατάσταση των δυσκολιών. Σημαντικό ρόλο παίζει όμως και το πότε θα ξεκινήσει ενα παιδί λογοθεραπεία , κάθε χρόνος είναι πολύτιμος.

Η ομιλία ενός 3 χρονου παιδιού είναι καταληπτή κατα το 75% , αν αυτή παρουσιάζει δυσκολίες σιγουρα θα γίνει δυσκατάληπτη. Η πρόωρη αποκατάσταση των δυσκολιών θα βοηθήσει το παιδί στο να καλύψει τα τυχών ελλέιματα και θα προλάβει στο να μην δημιουργηθούν νέες δυσκολίες. Έχει παρατηρηθεί πως τα παιδία με αρθρωτικά η φωνολογικά προβλήματα , αποκτούν περιορισμένο λεξιλόγιο , διότι ¨αποφεύγουν ¨ τις λέξεις που τους δυσκολέυουν.

Τα φωνολογικά προβλήματα στην προσχολική ηλικία μπορεί να επηρεάζουν την σχολική επίδοση και σχετίζονται με τις μαθησιακές δυσκολίες. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό όλες οι δυσκολίες να αντιμετωπιστούν πριν το παιδί πάει στην Α' Δημοτικού. Είναι συνηθισμένο τα προβλήματα του προφορικού λόγου να επηρεάσουν το γραπτό λόγο, ένα παιδί δηλαδή γράφει όπως μιλάει. Επομένως, αν δεν έχει διαχωρίσει τους ήχους /κ/ - /τ/ και αντί για /κύπελο / λέει / τύπελο/ τότε μπορεί να το μεταφέρει λανθασμένα και στο γραπτό του.

 Από την Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία και τον Αναπτυξιακό Εργοθεραπευτή Στέλιο Μαντούδη

Πηγή