Η μνήμη αποτελεί το πιο βασικό εργαλείο της γνώσης για ένα παιδί. Ωστόσο, πρόκειται για μια δεξιότητα που απαιτεί πολλή εξάσκηση για να λειτουργήσει και να εξελιχθεί.
Τα περισσότερα παιδιά μπορούν να θυμούνται καινούριες λέξεις, μακρύτερες προτάσεις και περισσότερες πληροφορίες όσο μεγαλώνουν. Μερικά όμως έχουν δυσκολία να θυμηθούν τι άκουσαν ή τι είδαν. Αυτή η δυσκολία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα τους να επικοινωνήσουν και να μάθουν. Φροντίστε λοιπόν να ενισχύσετε και να βελτιώσετε τη μνήμη του παιδιού με απλούς και αποτελεσματικούς τρόπους χωρίς πίεση.
Όσα θυμάται ένα παιδί
Από τη βρεφική ηλικία μπορείτε να δείξετε στο μωρό πώς να κάνει κάποια πράγματα και εκείνο θα θυμάται να τα επαναλάβει. Μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής του το μωρό καταφέρνει να θυμάται γεγονότα και πράγματα που το ενθουσιάζουν ή το τρομάζουν. Η ικανότητα του να μιλάει ενισχύει και τη μνήμη του. Στην προσχολική ηλικία τα παιδιά αρχίζουν να θυμούνται συγκεκριμένα γεγονότα, αποθηκεύουν αυτές τις πληροφορίες και στη συνέχεια καταβάλλουν αρκετή προσπάθεια προκειμένου να τις ξαναθυμηθούν. Όταν έρχεται η ώρα να θυμηθεί το παιδί πιο πολύπλοκα πράγματα, το πιο χρήσιμο εργαλείο σας είναι η επανάληψη. Καθώς μεγαλώνει μπορεί να θυμάται πράγματα με περισσότερες λεπτομέρειες, ενώ τα μικρότερα παιδιά θυμούνται μόνο βασικές πληροφορίες και χρειάζονται υπενθύμιση και βοήθεια για να θυμηθούν περισσότερες λεπτομέρειες. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, το μυαλό του μπορεί να συγκρατήσει όλο και περισσότερες πληροφορίες.
Πιο συγκεκριμένα:
Έως 2 ετών
• Τους πρώτους μήνες θυμάται το πρόσωπο της μαμάς και των ανθρώπων που βλέπει καθημερινά.
• Ένα παιδί 3 μηνών μπορεί να θυμάται συγκεκριμένα αντικείμενα και τις ιδιότητες τους για περίπου μία εβδομάδα. Αν π.χ. του κρεμάσετε ένα παιχνίδι πάνω από την κούνια του και παίξει με αυτό, μετά από λίγες μέρες θα το επαναλάβει.
• Μέχρι την ηλικία των 6 μηνών καταφέρνει να εκτελεί μια απλή δραστηριότητα αν του τη θυμίζετε συχνά.
• Το δεύτερο εξάμηνο της ζωής του θυμάται συγκεκριμένες ρουτίνες, ειδικά του ύπνου, του μπάνιου και των γευμάτων, πρόσωπα και λέξεις.
• Λίγο πριν τα δύο του χρόνια μπορεί να θυμηθεί λεξιλόγιο σε βιβλία και θα διαμαρτυρηθεί αν επιχειρήσετε να περάσετε λέξεις ή σελίδες την ώρα που του διαβάζετε το αγαπημένο του παραμύθι.
2-5 ετών
• Μπορεί να θυμηθεί κάτι που έκανε και να το διηγηθεί με απλά λόγια.
• Θυμάται φίλους και συγγενείς που βλέπει αρκετά συχνά.
• Ένα παιδί 3 χρόνων μπορεί να θυμάται πράγματα και γεγονότα που έγιναν μέχρι και 18 μήνες πριν.
5 ετών +
• Σε ηλικία 5 ετών θυμάται απλούς κανόνες ασφαλείας, όπως ότι δεν πρέπει να περνάει το δρόμο μόνο του.
• Θυμάται τον αριθμό του τηλεφώνου και τη διεύθυνση του σπιτιού.
• Μπορεί να θυμηθεί απλούς κανόνες όπως: «Όταν θα παίζεις να παραμένεις στην αυλή για να σε βλέπω».
• Θυμάται μια λίστα από 4~5 δουλειές και πώς να τις κάνει.
• Θυμάται πώς να κινηθεί στη γειτονιά που μένετε.
• Θυμάται πότε να περιποιηθεί το κατοικίδιο ζωάκι σας, δηλαδή το τάισμα και τη βόλτα του.
Ασκήσεις μνήμης
Ανεξάρτητα αν το παιδί σας έχει ισχυρή ή ασθενή μνήμη, υπάρχουν πρακτικές που μπορείτε να εφαρμόσετε για να το βοηθήσετε να θυμάται και να μαθαίνει περισσότερα.
Επαναλάβετε τη ρουτίνα
Τα παιδιά συνήθως ξυπνούν το πρωί, τρώνε πρωινό, πηγαίνουν στο σχολείο, επιστρέφουν σπίτι, τρώνε βραδινό και πάνε για ύπνο περίπου την ίδια ώρα κάθε μέρα. Αυτή η ρουτίνα δίνει προβλεψιμότητα και σταθερότητα στη ζωή τους, στοιχεία που παρέχουν με τη σειρά τους χαλαρότητα και ασφάλεια. Οι σταθερές ρουτίνες απομακρύνουν το άγχος για το τι πρόκειται να συμβεί μετά και ταυτόχρονα αποτυπώνονται στη μνήμη του παιδιού.
Προσαρμοστείτε στο επίπεδο του
Ακούστε με προσοχή το παιδί και δώστε σημασία στον αριθμό των λέξεων που ακούει και θυμάται. Τα περισσότερα παιδιά ηλικίας 1 έως 6 ετών μπορούν να θυμούνται, να επαναλαμβάνουν ή να ανταποκρίνονται στον ίδιο αριθμό λέξεων με τα χρόνια της ηλικίας τους (δηλ. Ένα παιδί ενός έτους σε μια λέξη, ένα παιδί δύο ετών σε δύο λέξεις κ.λ.π.). Βέβαια μπορούν να θυμηθούν λέξεις που σχετίζονται μεταξύ τους (π.χ. παπούτσια και κάλτσες) πιο εύκολα από ό,τι μπορούν θα θυμηθούν άσχετες μεταξύ τους λέξεις. Ένα παιδί τεσσάρων χρόνων είναι σε θέση να θυμηθεί και να επαναλάβει μόνο 4 ή 5 άσχετες μεταξύ τους λέξεις, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να επαναλάβει μία πρόταση 7 ή 8 λέξεων οι οποίες σχετίζονται μεταξύ τους. Το παιδί μπορεί πιθανώς να ανταποκριθεί σε μια προφορική εντολή με δύο βήματα αποτελούμενη από 7 λέξεις αν τα δύο βήματα σχετίζονται με κάποιον τρόπο (π.χ. «πάρε το βιβλίο και βάλε το στο τραπέζι» ή «φέρε μου τις κάλτσες και τα παπούτσια σου» που είναι πιο εύκολο να εκτελεστούν από ό,τι «χτύπα τα πόδια σου και γύρνα το κεφάλι σου»).
Δώστε τις κατάλληλες οδηγίες
Δώστε συντομότερες και πιο απλές οδηγίες στο παιδί. Αν οι οδηγίες που δίνετε δεν είναι πολύπλοκες συντακτικά και κατ' επέκταση νοηματικά, το παιδί θα μπορεί να ανταποκριθεί με μεγαλύτερη επιτυχία. Έτσι θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση σχετικά με την ικανότητα του να ακούει, να ανταποκρίνεται και να μαθαίνει ευκολότερα. Αυξάνετε σταδιακά το μήκος και την πολυπλοκότητα των οδηγιών που δίνετε στο παιδί.
Χρησιμοποιήστε τη γλώσσα του σώματος
Δείξτε με τα χέρια σας και χρησιμοποιήστε τη γλώσσα του σώματος για να δώσετε στο παιδί οπτικό «στήριγμα» γι' αυτά που ακούει. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει ευκολότερα να επεξεργαστεί και να θυμηθεί αυτά που άκουσε.
Εκμεταλλευτείτε το ρυθμό
Χρησιμοποιήστε ρυθμό και τέμπο για να βοηθήσετε το παιδί να θυμηθεί. Αν θέλετε να αποστηθίσει κάτι, δοκιμάστε να το παρουσιάσετε τραγουδιστά με ένα γνώριμο μουσικό σκοπό. Για παράδειγμα, είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να γνωρίζουν το πλήρες όνομα τους, την ηλικία τους, τη διεύθυνση τους και το τηλέφωνο τους. Μπορείτε να βάλετε αυτά τα στοιχεία στο σκοπό ενός τραγουδιού που αρέσει στο παιδί και ταιριάζει ρυθμικά με τις συγκεκριμένες λέξεις. Μετά βοηθήστε το παιδί να τραγουδήσει τα στοιχεία του.
Επιβραβεύστε την προσπάθεια του
Όταν το παιδί σας ανταποκρίνεται με επιτυχία, δώστε του άφθονη επιβράβευση. Μερικές φορές η επιβράβευση και μόνο για την προσπάθεια είναι αρκετή για να δώσει στο παιδί το κίνητρο να συνεχίσει να προσέχει αυτά που του λέτε.
Θυμάσαι τι σου είπα να κάνεις;
Αν το μικρό σας δυσκολεύεται να θυμηθεί να κάνει αυτά που του ζητάτε, δοκιμάστε τα ακόλουθα βήματα:
Δώστε την εντολή
Δώστε τις εντολές την ώρα που θέλετε να τις εκτελέσει. Αν οι οδηγίες αφορούν κάτι που θέλετε να γίνει άμεσα, το παιδί δεν θα φορτωθεί με το βάρος να συγκρατήσει τις πληροφορίες για κάποιο χρονικό διάστημα κι έτσι να διατρέχει τον κίνδυνο να τις ξεχάσει.
Επαναλάβετε τις οδηγίες
Κάποια παιδιά μπορεί να ξεκινήσουν να εκτελούν μια εντολή και μετά να σταματήσουν δείχνοντας αβεβαιότητα για το τι ακριβώς πρέπει να κάνουν μετά. Επαναλάβετε στο παιδί την οδηγία χρησιμοποιώντας ξεκάθαρη και απλή γλώσσα. Μη μιλάτε πολύ γλήγορα. Καλό θα ήταν να δείχνετε την ίδια ώρα το αντικείμενο ή το στόχο της εντολής βοηθώντας το παιδί να θυμηθεί ευκολότερα.
Να είστε αναλυτικοί
Δώστε εντολές που περιέχουν λέξεις που δηλώνουν τόπο μία - μία κάθε φορά. Για παράδειγμα: «Βάλε το μεγάλο μπουκάλι με το γάλα στο πάνω ράφι μέσα στο ψυγείο». Αυτή η εντολή μπορεί να είναι πολύ δύσκολη για κάποιο παιδί να την καταλάβει. Εναλλακτικά θα μπορούσατε να πείτε: «Πάρε το μεγάλο μπουκάλι με το γάλα» (δείχνοντας / κάνοντας το σήμα για να δηλώσετε το «μεγάλο»). Μετά «Άνοιξε το ψυγείο». Μετά «Βάλε το στο πάνω ράφι» (πάλι δείχνοντας στο σωστό μέρος).
Ζητήστε να επαναλάβει
Μερικές φορές βοηθάει να βάλετε το παίδι να επαναλάβει την οδηγία αμέσως μόλις την ακούσει. Με αυτόν τον τρόπο θα ξέρετε σίγουρα αν κατάλαβε και θυμάται την οδηγία που του δώσατε. Ταυτόχρονα η πρακτική αυτή του δίνει την ευκαιρία να ξανακούσει την οδηγία.
Εσείς: «Θέλω να βάλεις τις πιτζάμες σου στο κάτω συρτάρι.»
Το 4χρονο παιδί: «Εντάξει» (με κενό βλέμμα)
Εσείς: «Πού θα βάλεις τις πιτζάμες;»
Το 4χρονο παιδί: «Θα βάλω τις πιτζάμες στο κάτω συρτάρι.»
Παιχνίδια μνήμης
Δοκιμάστε τα παρακάτω δοκιμασμένα παιχνίδια για να κάνετε εξάσκηση στη μνήμη του μικρού σας.
Λίστα για ψώνια
Πριν πάτε στο σούπερ μάρκετ μπορείτε να γράψετε μαζί με το παιδί τη λίστα με τα ψώνια. Από τη λίστα το παιδί πρέπει να θυμηθεί κάποια από τα πράγματα όταν πάτε να ψωνίσετε. Καλό θα ήταν να βεβαιωθείτε πριν φτάσετε στο σούπερ μάρκετ ότι έχετε ήδη ζητήσει από το παιδί κάποιες φορές να ανακαλέσει τα ψώνια που πρέπει να σας θυμίσει. Στην περίπτωση που έχει ξεχάσει κάποια ή ακόμη και όλα, του τα ξαναλέτε. Έτσι δεν θα νιώσει απογοήτευση όταν του ζητήσετε να σας τα πει. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μπορείτε να αυξήσετε τον αριθμό των αντικειμένων.
Εικόνες αντικειμένων
Κόψτε μικρές εικόνες αντικειμένων και βεβαιωθείτε ότι δεν μπορεί να τις διακρίνει το παιδί όταν είναι γυρισμένες ανάποδα. Παρουσιάστε τις εικόνες δείχνοντας και ονομάζοντας τες ταυτόχρονα (π.χ. μήλο, καρέκλα). Μετά γυρίστε τες ανάποδα και ζητήστε από το παιδί να θυμηθεί ποια αντικείμενα του δείξατε. Αν δεν καταφέρει να τα θυμηθεί όλα, ξαναπαρουσιάστε τα όλα, γυρίστε τα ανάποδα πάλι και ξαναρωτήστε: «Ποια πραγματάκια κρύψαμε εδώ;» Για παιδιά 2-3 ετών χρησιμοποιήστε 2-3 εικόνες και για παιδιά 4-5 ετών χρησιμοποιήστε 4-5 εικόνες. Όταν το παιδί γίνει καλό σε αυτό το παιχνίδι, αποσύρετε την οπτική μνήμη (δηλαδή να τα βλέπει) και δουλέψτε μόνο την ακουστική, δηλαδή θα τοποθετήσετε τις εικόνες ανάποδα από την αρχή κι εσείς απλά θα τις ονομάζετε. Αυξήστε τον αριθμό των εικόνων ανάλογα με την ηλικία και τα ποσοστά επιτυχίας του παιδιού. Η σειρά με την οποία θα θυμηθεί τα αντικείμενα δεν έχει σημασία. Βέβαια ο τρόπος που θα τα ανακαλέσει (από την αρχή προς το τέλος ή από το τέλος προς την αρχή) μας δίνει πληροφορίες για το πώς το παιδί θυμάται.
Κρύψε και βρες
Πάρτε ένα χαρτόνι και ζωγραφίστε πάνω διάφορα αντικείμενα, π.χ. ένα δέντρο, μία λίμνη, ένα σύννεφο, ένα σπίτι, ένα παγκάκι, έναν θάμνο. Στήστε το χαρτόνι σαν «Π» ανάμεσα σε εσάς και το παιδί. Κόψτε ζωάκια, ανθρωπάκια ή άλλα μικρά αντικείμενα τα οποία θα κολλήσετε με velcro ή bluetac πάνω στην εικόνα που έχετε ζωγραφίσει. Πείτε στο παιδί πού έχετε βάλει π.χ. το κάθε ζωάκι: «Η μαϊμού είναι πάνω στο παγκάκι. Η κότα είναι δίπλα στο δέντρο. Πού είναι τα ζώα;». Το παιδί πρέπει να θυμηθεί και να σας πει πού τα έχετε βάλει. Μετά μπορείτε να γυρίσετε το χαρτόνι, το παιδί κρύβει τα ζωάκια και είναι η δική σας σειρά να τα βρείτε!
Θύμισε μου εσύ
Μπορείτε να ζητήσετε από το παιδί να θυμηθεί τουλάχιστον ένα ή δύο από τα τηλεφωνήματα που δεχτήκατε και δεν ήσασταν εκεί για να μιλήσετε. Αν υπάρχει στο σπίτι κάποιος άλλος ενήλικας που κρατά τα τηλεφωνήματα σας, μπορεί με την καθοδήγηση του να τα θυμηθεί το παιδί και να σας πει όταν έρθετε ποιος σας πήρε και τι ήθελε.
Τι είδες στην τηλεόραση;
Καλή ευκαιρία για εξάσκηση είναι η ανάκληση λεπτομερειών από ταινίες ή εκπομπές που βλέπει το παιδί χωρίς εσάς. Κάντε σαφείς και συγκεκριμένες ερωτήσεις για να το βοηθήσετε να θυμηθεί και να σας διηγηθεί.
ΤΗΣ ΜΑΓΔΑΣ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, M.S. CCC-SLP - ΠΑΘΟΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΑΣ, ΥΠΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΛΟΓΟΥ ΟΜΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ «SPELL»
