 |
| πηγη |
Με τον όρο διεκδικητική συμπεριφορά ( ή και παρρησιακή συμπεριφορά) εννοούμε την ικανότητα του ανθρώπου να εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του με θάρρος, ειλικρίνεια και ευθύτητα, χωρίς ωστόσο να καταστρατηγεί τα δικαιώματα των άλλων. Η διεκδικητική συμπεριφορά είναι το αντίδοτο στο φόβο, στη συστολή, στην τάση για υποταγή ή και στο θυμό ακόμα, έτσι υπάρχει ένας εκπληκτικά μεγάλος αριθμός συνθηκών για τις οποίες η εκπαίδευση και άσκηση στην διεκδικητική συμπεριφορά είναι κατάλληλη και συχνά απαραίτητη.
Πολύ συχνά η άσκηση των ατόμων στη διεκδικητική συμπεριφορά συνδέεται με υψηλή αυτοεκτίμηση. Ειδικότερα, η άσκηση των παιδιών στη διεκδικητική συμπεριφορά αυξάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, στις προσωπικές τους κρίσεις και στις πράξεις τους, και στον κοινωνικό και στον γνωστικό τομέα.
Το πρόγραμμα "10 ασκήσεις διεκδικητικής συμπεριφοράς για παιδιά" σκοπό έχει να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους, να μάθουν να κάνουν ελεύθερες επιλογές και να αποκτήσουν μία θετική εικόνα του εαυτού τους.
Οι ασκήσεις προορίζονται για μια μικρή ομάδα παιδιών με έναν αρχηγό.
Επιγραμματικά, οι ασκήσεις είναι οι παρακάτω:
1. «Εγώ». Σκοπός αυτής της δραστηριότητας είναι να ενδυναμώσει την εικόνα του εγώ και την αυτοεκτίμηση των μελών της ομάδας, ώστε ο καθένας να αισθανθεί σημαντικός και ξεχωριστός. Τα μέλη της ομάδας προσπαθούν να σκεφτούν πράγματα που κάνουν τον καθένα τους ξεχωριστό, τα οποία προέρχονται από τον εσωτερικό εαυτό τους.
Π.χ. «Σκέψου για μερικά λεπτά ποια πράγματα σε σένα σε κάνουν σημαντικό και ξεχωριστό άτομο. Στη συνέχεια θα τα μοιραστείς με την ομάδα». Ως δραστηριότητα εφαρμογής για το διαμεσολαβητικό διάστημα των δύο συναντήσεων, ήταν: «Κάθε φορά που αισθάνεσαι ότι θίγεται η θετική εικόνα του εαυτού σου, πες στον εαυτό σου: Είμαι σημαντικός/ή, αξίζω, και δες τι συμβαίνει».
2.«Στόχοι». Τα μέλη της ομάδας μαθαίνουν, μέσα από υποθετικές και προβληματικές κοινωνικές συνθήκες, να διακρίνουν την διεκδικητική συμπεριφορά από την επιθετική και την παθητική –υποχωρητική. Π.χ. Περιμένεις αρκετή ώρα στην ουρά της τράπεζας και κάποιος μπαίνει μπροστά σου. Ή, μόλις έχεις βγει από την πόρτα του σούπερ μάρκετ και διαπιστώνεις ότι σου έδωσαν λιγότερα ρέστα. Επιπλέον, μέσα από την μίμηση ρόλων, τα μέλη μαθαίνουν να μιμούνται τις τρεις μορφές συμπεριφοράς (επιθετική, παθητική και διεκδικητική). Το σενάριο περιλαμβάνει έναν υπάλληλο, ο οποίος ζητάει από τον προϊστάμενό του μία μέρα άδεια. Ανάλογα με το είδος της συμπεριφοράς που υποδύεται, ο υπάλληλος-εθελοντής χρησιμοποιεί την κατάλληλη στάση του σώματος, τον τόνο της φωνής και την αντίστοιχη λεκτική συμπεριφορά, ενώ τα μέλη στη συνέχεια συζητούν για την αποτελεσματικότητα της κάθε συμπεριφοράς.
3.«Συναισθήματα». Τα μέλη της ομάδας κάνουν μία λίστα με όσα συναισθήματα μπορούν να σκεφτούν. Μέσα από την παντομίμα προσπαθούν να μαντέψουν τα συναισθήματα των άλλων. Στόχος της δραστηριότητας είναι η συνειδητοποίηση ότι τα συναισθήματα δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά, απλά υπάρχουν, επηρεάζουν όμως τη συμπεριφορά μας. Η κατανόηση επομένως των συναισθημάτων μας οδηγεί στην αυτογνωσία.
4.«Μιλάω για μένα». Σκοπός αυτής της δραστηριότητας είναι να δείξει στα μέλη της ομάδας ότι ο καθένας είναι υπεύθυνος για τα συναισθήματά του. Είναι λοιπόν λάθος να κατηγορεί τους άλλους για τα δικά του συναισθήματα, πχ. «Με έκανες να θυμώσω», ή «με έκανες έξω φρενών». Η επιλογή του συναισθήματος ανήκει στον καθένα ξεχωριστά. Αυτό θα πει διεκδικητική συμπεριφορά. Επιλέγεις και μετά αναλαμβάνεις την ευθύνη για τις επιλογές σου. Τα μέλη της ομάδας ασκούνται στην χρήση της προσέγγισης Χ, Ψ, Ω για την έκφραση των συναισθημάτων και τη λύση των συγκρούσεων, δηλαδή επικέντρωση στο συναίσθημά τους και στα μηνύματα του εγώ. Π.χ. «Όταν κάνεις το Χ πράγμα, στην περίπτωση Ψ, εγώ αισθάνομαι Ω»
5–6.«Φόβος», «Θυμός». Οι επόμενες δύο συναντήσεις αφιερώνονται στην αναγνώριση και αντιμετώπιση δύο πανίσχυρων συναισθημάτων, του φόβου και του θυμού.
7.«Όχι» Πολλά άτομα λένε στις διαπροσωπικές τους σχέσεις «ναι», όταν στην πραγματικότητα θέλουν να πουν «όχι». Έτσι αισθάνονται συχνά θύματα. Με τη δραστηριότητα αυτή τα μέλη ασκούνται να διατυπώνουν ξεκάθαρα και χωρίς ενοχές αυτό που αισθάνονται ή αυτό που πιστεύουν.
8.«Επανατροφοδότηση». Στη συνάντηση αυτή τα μέλη μαθαίνουν να δέχονται τη θετική και αρνητική κριτική, να εισπράττουν φιλοφρονήσεις και να κάνουν κριτική στους άλλους. Εμπεδώνεται στη συνάντηση αυτή η χρήση των μηνυμάτων του εγώ και η έκφραση των συναισθημάτων σε πρώτο πρόσωπο, π.χ. «Αισθάνομαι ότι….»
9. «Ενεργητική προσοχή». Τα μέλη της ομάδας ασκούνται στη διαφορά ανάμεσα στην απλή επικοινωνία δύο ατόμων και την ενεργητική προσοχή. Στη δεύτερη περίπτωση μαθαίνουν, μέσω της ενσυναίσθησης, να αντανακλούν το συναίσθημα που κρύβεται στα λόγια κάποιου και έτσι να τον κατανοούν καλύτερα.
Ως δραστηριότητα εμπέδωσης της ενεργητικής προσοχής, τα μέλη της ομάδας χωρίζονται σε ζεύγη, όπου ο ένας έχει το πρόβλημα και ο άλλος πρέπει να κατανοήσει, χρησιμοποιώντας τις δεξιότητες της ενεργητικής προσοχής και της ενσυναίσθησης.
10. Αξιολόγηση. Η τελευταία συνάντηση αφορά την αξιολόγηση του σεμιναρίου. Τα μέλη της ομάδας περιγράφουν ποιες αλλαγές αισθάνθηκαν ότι συνέβηκαν στη συμπεριφορά και στον τρόπο της σκέψης τους, μέσα από αναφορές, όπως:
· Γράψε μερικά πράγματα που έμαθες σ’ αυτή την ομάδα.
· Γράψε μερικά πράγματα στα οποία θα ήθελες να εργαστείς
Ενδεικτικά, παραθέτουμε μία δραστηριότητα:
ΕΓΩ
Ø Είμαι σημαντικός /ή
Ø Είμαι ξεχωριστός /ή
Ø Είμαι καλός /ή
Ειλικρινά, πιστεύεις κάθε μία από τις παραπάνω προτάσεις;
Ø Ποιο πράγμα σε σένα είναι πραγματικά σημαντικό;
Μ’ άλλα λόγια...
Είμαι σημαντικός /ή επειδή .................................................................
...............................................................................................................
Ø Ποιο πράγμα σε σένα είναι ξεχωριστό;
Μ’ άλλα λόγια...
Είμαι ξεχωριστός /ή επειδή ..................................................................
..............................................................................................................
Ø Ποιο πράγμα έχεις που σε κάνει καλό;
Μ’ άλλα λόγια...
Είμαι καλός /ή επειδή...........................................................................
.............................................................................................................
Προσπάθησε να σκεφτείς πράγματα σε σένα που προέρχονται από τον εσωτερικό εαυτό σου. Για παράδειγμα, μπορεί να είσαι σπουδαίος /α επειδή έχεις ένα ωραίο ποδήλατο, αλλά είσαι πιο σπουδαίος /α γιατί έχεις χιούμορ στην παρέα σου. Το χιούμορ είναι κάτι που προέρχεται από μέσα σου, το ποδήλατο κάτι που είναι έξω από σένα. Μπορείς να δεις τη διαφορά;
ΤΩΡΑ...
Πες στα άλλα μέλη της ομάδας τι έγραψες για τον εαυτό σου. Δεν πειράζει να τους πεις όσα καλά έγραψες για τον εαυτό σου, γιατί κι αυτοί θα σου πουν ό,τι οι ίδιοι έγραψαν.
ΓΡΑΨΤΕ και ΣΥΖΗΤΗΣΤΕ
Μερικές φορές είναι δύσκολο να πει κανείς καλά πράγματα για τον εαυτό του. Γιατί νομίζεις ότι συμβαίνει αυτό; ................................................................
..........................................................................................................................
Τι πράγματα μπορείς να κάνεις, όταν δεν πιστεύεις ότι είσαι σπουδαίος /α ή ξεχωριστός /ή ή καλός /ή που θα σε βοηθούσαν να πιστέψεις σ’ αυτά ξανά; ...........................................................................................................
..........................................................................................................................
ΕΝΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Ø Σκέψου για ένα ή δύο λεπτά ποια πράγματα είναι μοναδικά σε σένα. Όταν έχεις σκεφτεί μερικά, πες τα, ένα κάθε φορά, στην ομάδα σου. Πριν πεις το δεύτερο πράγμα που σκέφτηκες, περίμενε μέχρις ότου κάθε παιδί της ομάδας πει ένα από τα πράγματα που είναι μοναδικά επάνω του.
ΣΥΖΗΤΗΣΤΕ
Ø Πώς νιώθεις για τους φίλους σου όταν τους ακούς να λένε καλά πράγματα για τον εαυτό τους;
Ø Πώς νομίζεις ότι νιώθουν αυτοί για σένα;
ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
Ø Για την επόμενη συνάντηση αφιέρωσε λίγο χρόνο να απαντήσεις με ειλικρίνεια στις παρακάτω ερωτήσεις για τον εαυτό σου. Θα μιλήσεις γι’ αυτά, όταν θα είσαστε πάλι μαζί (αυτό βέβαια σημαίνει ότι θα μιλήσεις τόσο, όσο εσύ θέλεις να μιλήσεις –Θυμήσου ότι έχεις το δικαίωμα να πεις «πάσο», αν δεν θες να τα μοιραστείς με την ομάδα).
Ø Πώς αισθάνομαι για τον εαυτό μου;..............................................................
......................................................................................................................
Ø Τι μου αρέσει στον εαυτό μου;....................................................................
...................................................................................................................
Ø Τι δεν μου αρέσει στον εαυτό μου;..............................................................
....................................................................................................................
Ø Τι σκέφτονται οι άλλοι για μένα;..................................................................
....................................................................................................................
Ø Κάτι άλλο που μπορείς να κάνεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, κάθε φορά που το θυμάσαι, είναι να λες στον εαυτό σου: «Είμαι σπουδαίος, είμαι ξεχωριστός, είμαι καλός». Δοκίμασέ το και δες τι συμβαίνει.
