Γραφή – μια πολύπλοκη δεξιότητα

Η γραφή παρά το τι συνήθως πιστεύουμε, είναι μια αρκετά πολύπλοκη δεξιότητα. Στις μέρες μας, λόγω των απαιτητικών ακαδημαϊκών αναγκών από μικρή ηλικία αλλά και λόγω τις βιασύνης μας να ξεκινήσει το παιδί να γράφει, παραβλέπουμε πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν βασικές πρώιμες ικανότητες. Ο γραφοκινητικός συντονισμός προϋποθέτει την κατάλληλη ανάπτυξη αισθητικοκινητικών, αντιληπτικών και γνωστικών δεξιοτήτων.

Φυσιολογική ανάπτυξη και εξέλιξη γραφοκινητικού συντονισμού

Τα περισσότερα παιδιά ξεκινούν να μουτζουρώνουν στο χαρτί αμέσως μόλις μπορέσουν να κρατήσουν ένα εργαλείο γραφής και συνήθως καταλήγουν να χρωματίζουν πάνω σε οποιαδήποτε επιφάνεια!

Στάδια	Ηλικία
Μουτζουρώνει στο χαρτί	10-12 μηνών
Ξεκινά να κάνει οριζόντια, κάθετα και κυκλικά σημάδια στο χαρτί	2 ετών
Αντιγράφει οριζόντιες και κάθετες γραμμές και κύκλο	3 ετών
Αντιγράφει σταυρό, δεξιά και αριστερή γραμμή, τετράγωνο, κάποια γράμματα και κάποιους αριθμούς	4-5 ετών
Αντιγράφει τρίγωνο, το όνομά του και τα περισσότερα κεφαλαία και μικρά γράμματα	5-6 ετών

Οι βασικές προϋποθέσεις της γραφής

Ισορροπία κορμού και αυχένα – η ικανότητα του παιδιού να μπορεί να καθίσει μόνο του και να χρησιμοποιεί ελεύθερα τα χέρια του για να κρατήσει τα όργανα γραφής χωρίς να χρειάζεται υποστήριξη ο κορμός ή το κεφάλι του
Σταθερότητα ώμου – σταθεροποίηση του ώμου ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τον πήχη, τον καρπό και το χέρι όταν θα κρατάει το μολύβι
Έλεγχος του πήχη – ικανότητα μετακίνησης του πήχη από θέση πρηνισμού σε ουδέτερη θέση και θέση υπτιασμού, με ομαλό τρόπο και κατάλληλο έλεγχο της κίνησης
Σταθερότητα καρπού – ώστε να μπορεί να σταθεροποιήσει την παλάμη και τα δάχτυλα
Δεξιότητες λεπτής κινητικότητας και αμφίπλευρος συντονισμός – η ικανότητα να χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα και τις δυο πλευρές του σώματος μας και να χειριζόμαστε μικρά αντικείμενα όπως χάντρες, κουμπιά, κορδόνια, γόμες, συνδετήρες και μολύβια
Οπτικοκινητικός συντονισμός – έτσι ώστε χέρια και μάτια να μπορούν να λειτουργούν ταυτόχρονα (αντιγραφή από τον πίνακα)
Οπτική αντίληψη – η ικανότητα ερμηνείας των οπτικών πληροφοριών. Η οπτική διάκριση διαφορών (π.χ 3 και ε), η οπτική μνήμη γραμμάτων, αριθμών και λέξεων.

Ανάπτυξη λειτουργικής λαβής μολυβιού

Τα περισσότερα παιδιά όταν ξεκινούν να χρωματίζουν, κρατούν το μαρκαδόρο με ολόκληρο το χέρι (παλαμιαία λαβή) και χρησιμοποιούν τον ώμο για να κινήσουν το χέρι. Αργότερα, αρχίζουν και χρησιμοποιούν πιο ώριμες λαβές, όπως στήριξη μολυβιού με τον αντίχειρα, το δείκτη και το μέσο και στο τελικό στάδιο, το μολύβι κρατιέται με τις άκρες του αντίχειρα και του δείκτη και ακουμπάει στην πλευρά του μέσου δακτύλου, ενώ ο αντίχειρας και ο δείκτης σχηματίζουν κύκλο (ώριμη τριποδική λαβή).

Όταν ένα παιδί αναγκαστεί να κρατήσει το μολύβι με 3 δάχτυλα πριν αναπτυχθούν σωστά η κινητικότητα του ώμου, του πήχη, του καρπού και των δαχτύλων, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα μια αδέξια λαβή. Είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να τροποποιήσουμε ή να φτιάξουμε μια ‘’ανώριμη’’ λαβή μολυβιού δεδομένου ότι πολλοί μαθητές έχουν αναπτύξει “κακές συνήθειες’’ ακόμα και πριν από την είσοδο τους στο νηπιαγωγείο. Μια “λάθος” λαβή του μολυβιού επηρεάζει την ικανότητα “νοικοκυρεμένου” γραψίματος και φυσικά την ταχύτητα γραφής.

Δραστηριότητες προώθησης γραφοκινητικού συντονισμού

Παιχνίδια με πλαστελίνη, με άμμο, με πηλό, με αλεύρι, με αφρό
Χρωμάτισμα με δαχτυλομπογιές, κιμωλίες διαφόρων μεγεθών και πινέλα σε κάθετο επίπεδο π.χ. σε πίνακα ή σε τοίχους
Μεταφορά μπάλας μικρού μεγέθους πάνω σε κουτάλι χωρίς να πέφτει
Παιχνίδια με μπάλες διάφορων μεγεθών με τα χέρια ή με ρακέτες ή ρόπαλο!
Κόψιμο με ψαλίδι διάφορων υλικών (καλαμάκια, χοντρού χαρτιού από συσκευασίες του σπιτιού, παλιών υφασμάτων)
Παιχνίδια στόχων (με μπάλες, βελάκια, μπόουλινγκ)
Παιχνίδια διπλώματος χαρτιού (οριγκάμι)
Κατασκευές παζλ