Όπως υποστηρίζει ο Dr T. Berry Brazelton, M.D., επίτιμος καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Harvard, υπάρχει ένας φίλος του μικρού σας που δεν τον έχετε δει ποτέ, αλλά ακούτε για τα κατορθώματά του. Είναι π.χ. αυτός που βγάζει το πιτσιρίκι από τη δύσκολη θέση, όταν έχει κάνει κάποια σκανταλιά: «Δεν το έκανα εγώ, ο Χρήστος φταίει». Είναι ο φανταστικός του φίλος ή, μάλλον, φανταστικός για εσάς, γιατί για το παιδί είναι απολύτως «πραγματικός».
Πολλοί γονείς που ήρθαν να με συμβουλευτούν γι αυτούς τους «φίλους», ανησυχούσαν ότι το παιδί τους αρχίζει να λέει ψέματα. Ναι, είναι αλήθεια ότι είναι πολύ λεπτή η γραμμή που χωρίζει τη φαντασίωση από το ψέμα. Και τα δύο εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό, καθώς το παιδί προσπαθεί να παρουσιάσει τα πράγματα σύμφωνα με το δικό του τρόπο. Αυτό που πρέπει να κάνετε εσείς είναι να προσπαθήσετε να δείξετε κατανόηση και να καταλάβετε γιατί το παιδί φέρεται έτσι. Το σίγουρο είναι ότι η επινόηση ιστοριών με φανταστικούς φίλους δίνει στα μικρά μια αίσθηση δύναμης, τη δύναμη να αντισταθούν στο αίσθημα ενοχής όταν έχουν κάνει π.χ. μια ζημιά, να ονειρευτούν, ακόμη και να δημιουργήσουν ένα δικό τους κόσμο.
Θα ανησυχείτε πολύ λιγότερο για τις φαντασιώσεις του μικρού σας εάν καταλάβετε ότι, πρώτον, δεν είναι μόνιμες και, δεύτερον, δεν είναι δείγμα για μελλοντικές προβληματικές συμπεριφορές. Αντίθετα, είναι ένα στάδιο της ανάπτυξης στο οποίο τα τετράχρονα παιδάκια χρησιμοποιούν τη φαντασία για να δοκιμάσουν τα όρια της δύναμής τους.
Εννοείται ότι δεν έχουν αναγκαστικά όλα τα παιδάκια φανταστικούς φίλους. Στην πραγματικότητα, τα μικρότερα αδέλφια σπανίως έχουν, γιατί ασχολούνται κυρίως με την πραγματικότητα των μεγαλύτερων αδελφών τους. Αλλά, ακόμη κι αν έχουν φανταστικούς «φίλους», δεν το ομολογούν, γιατί φοβούνται ότι θα τα κοροϊδέψουν τα μεγαλύτερα, τα οποία, έχοντας ξεπεράσει αυτή τη «βλακεία», πειράζουν τα μικρότερα.
Πάντως, όλα τα παιδιά πειραματίζονται με φαντασιώσεις, εξασκώντας στη φαντασία τους όλα τα βήματα που θα χρειαστεί να κάνουν για να αποκτήσουν ανεξαρτησία.
Γιατί χρειάζονται, όμως, τα μικρά ένα φανταστικό φίλο; Σε τι τα βοηθάει;
Είναι ένας τρόπος με τον οποίο το παιδί πειραματίζεται με την πραγματικότητα και δοκιμάζει τα όνειρά του: «Μπορώ αλήθεια να είμαι πριγκίπισσα, ή μπορώ μόνο να το φαντάζομαι;». Μετά από αυτό, είναι καλύτερα προετοιμασμένο να δεχτεί τον πραγματικό κόσμο, γιατί, όσο δυσάρεστος κι αν του φαίνεται, ξέρει ότι μπορεί πάντα να ονειρεύεται με το δικό του τρόπο.
Οι «φίλοι» του παιδιού το βοηθούν επίσης να χειρίζεται τα άγχη του. Στην ηλικία των τεσσάρων ετών είναι πιθανό το μικρό να φοβάται τα σκυλιά, τους θορύβους ή τα φαντάσματα που είναι κρυμμένα στο ντουλάπι. Οι φανταστικοί φίλοι του φοβούνται μαζί του, ή είναι δυνατοί και γενναίοι και του δίνουν κουράγιο.
Ιδιαίτερα, τα δειλά και ευαίσθητα παιδιά χρησιμοποιούν τους φανταστικούς φίλους σαν μια μορφή προστασίας.
Μέχρι πότε θα είναι… φίλοι;
Παρότι η πιο συνηθισμένη περίοδος του φανταστικού φίλου είναι η ηλικία των 4-5 ετών, η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν εγκαταλείπουμε τις φαντασιώσεις μας. Έχω δει παιδιά σχολικής και προεφηβικής ηλικίας να εξακολουθούν να έχουν φανταστικούς φίλους, κρύβοντας συνήθως την ανάγκη τους για έναν πραγματικό συνομήλικο φίλο. Αυτό ισχύει ιδίως για τα μοναχικά παιδιά. Να ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Πρόσφατα, κάθισα δίπλα σε ένα αγοράκι οκτώ ετών, σε ένα παγκάκι της παιδικής χαράς. Μου είχε ήδη πει η δασκάλα του ότι ήταν πολύ μοναχικό και δεν συμμετείχε στα ομαδικά παιχνίδια. Φαινόταν να ονειροπολεί, και μετά από λίγο τού είπα: «Συγγνώμη, εάν ενοχλώ, αλλά σε είδα εδώ μόνο σου και κάθισα. Ελπίζω να μη σε πειράζει». Το πρόσωπό του ζωντάνεψε και είπε αμέσως: «Μα δεν είμαι μόνος μου. Απλώς κάθομαι εδώ». Του είπα ότι κι εγώ στην ηλικία του καθόμουν και κοίταζα τα άλλα παιδιά. «Δεν ήμουν και πολύ αθλητικός τύπος, και πολύ συχνά δεν με έπαιζαν». Έμεινε για λίγο σιωπηλός και μετά μού είπε: «Δεν τους χρειάζομαι. Έχω το φίλο μου, που μοιάζουμε πολύ». Για μια στιγμή νόμισα ότι εννοούσε κάποιο άλλο παιδάκι, αλλά συνειδητοποίησα ότι μιλούσε για ένα φανταστικό φίλο, που τον ανακούφιζε και ήταν πάντα δίπλα του. Ο μικρός είχε βρει έναν εξαιρετικό τρόπο για να αντιμετωπίζει τη μοναξιά του.
Ακόμη και έφηβοι χρησιμοποιούν καμιά φορά τη φαντασία για να τα βγάλουν πέρα σε δύσκολες καταστάσεις.
Άλλωστε, όλοι μας έχουμε φαντασιώσεις. Όταν προσπαθούμε να κοιμηθούμε ή πρέπει να πάρουμε μια δύσκολη απόφαση; Ένας φίλος δικής μας «κατασκευής» μένει πάντα δίπλα μας, στα καλά και στα κακά της ζωής μας. Δεν είναι υπέροχο, όταν νιώθουμε ότι ο κόσμος μας αδικεί, να ξέρουμε ότι υπάρχει πάντα κάποιος που μας εκτιμά και μας νοιάζεται;
Αποκλειστικά δικός τους
Όταν η μεγαλύτερη κόρη μου ήταν τεσσάρων ετών και τη μάλωσα για κάτι που είχε κάνει, με κοίταξε για λίγο συνοφρυωμένη και προβληματισμένη. Ξαφνικά, το προσωπάκι της φωτίστηκε: «Δεν το έκανα εγώ, το έκανε ο Πέτρος», μου ανακοίνωσε, λες και αυτό θα τη γλίτωνε από τις συνέπειες της αταξίας της. Την πρώτη φορά που έγινε αυτό στενοχωρήθηκα με αυτή την απαράδεκτη δικαιολογία που σκέφτηκε. Μετά, άρχισα να γελάω. Η μικρή προσπαθούσε να αποφύγει το μάλωμα, ρίχνοντας την ευθύνη σ” ένα φανταστικό φίλο. Μόλις η κόρη μου είδε ότι δέχτηκα τον «άτακτο» φίλο της, τον Πέτρο, με άφησε να μπω στον προσωπικό της κόσμο.
Αισθάνθηκα πολύ έντονη την επιθυμία να ζήσω μαζί με την κόρη μου σε αυτό τον υπέροχο φανταστικό κόσμο της, αλλά γρήγορα με έβαλε στη θέση μου: «Είναι δικοί μου φίλοι αυτοί, δεν σε θέλουν εσένα». Μετά την αδιάκριτη επέμβασή μου, τους ανέφερε πολύ πιο αραιά και κατάλαβα ότι αυτός ο φαντασιακός κόσμος τής ανήκε αποκλειστικά. Οι ερωτήσεις μου ήταν ενοχλητικές και κατέστρεφαν τη φαντασία της.
Στηρίξτε τη φαντασία του
Πολλοί γονείς με ρωτούν αν κάνουν καλό στην ανάπτυξη του παιδιού τα φανταστικά παιχνίδια. Προσωπικά πιστεύω ότι αυτού του τύπου τα παιχνίδια παίζουν θετικό ρόλο στην παιδική ηλικία και ότι εμείς οι μεγάλοι πρέπει να τα δεχόμαστε και να τα εκτιμάμε χωρίς να επεμβαίνουμε. Στην πραγματικότητα, συμβουλεύω πάντα τους γονείς να καλλιεργούν τη φαντασία των παιδιών τους, κυρίως διαβάζοντάς τους παραμύθια, φτιάχνοντας μαζί τους ιστορίες ή συζητώντας τα όνειρά τους. Αντίθετα, οι ταινίες και τα παιδικά προγράμματα βάζουν σε καλούπια τη φαντασία του παιδιού. Οι έτοιμες εικόνες κλέβουν από τα παιδιά την ικανότητά τους να δημιουργούν τις δικές τους εικόνες. Τι σημασία έχει εάν ένα τετράχρονο κοριτσάκι επινοήσει μια φανταστική φίλη πριγκίπισσα, η οποία όμως ταυτίζεται με την πραγματική εικόνα της Σταχτοπούτας, που είδε στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση; Ενώ, από την άλλη, τα φανταστικά πρόσωπα για τα οποία διαβάζει, δεν «καταστρέφουν» τη δική του φαντασία.
Πηγή
