ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ & ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ (Τεχνικές)

πηγη

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι γονείς και εκπαιδευτικοί ανησυχούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να συγκεντρωθούν, να πειθαρχήσουν σε κανόνες, να τακτοποιούν τα πράγματά τους και να ηρεμούν. Οι γονείς απευθύνονται στις/στους παιδαγωγούς και περιγράφουν πως η κατάσταση στο σπίτι είναι ανυπόφορη και δυσλειτουργική γιατί τα παιδιά τους είναι παρορμητικά, έχουν υπερκινητικότητα και δεν τους προσέχουν καθόλου. Φοβούνται ή δεν γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Υπάρχουν πολλοί γονείς που παραβλέπουν τις δυσκολίες και δείχνουν να μην έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, οπότε και δεν απευθύνονται σε κάποιον για να τον συμβουλευτούν.

Η ίδια εικόνα εμφανίζεται και στο σχολείο, όπου εκεί αυτές οι συμπεριφορές γίνονται πιο διακριτές καθώς τα παιδιά καλούνται να βάλουν σε εφαρμογή τις γνωστικές, κινητικές και κοινωνικές τους δεξιότητες. Οι εκπαιδευτικοί αγωνιούν από τη μια για τις επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς στην εύρυθμη λειτουργία της ομάδας της τάξης αλλά φοβούνται ακόμη περισσότερο (αν δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις) μια πιθανή διάγνωση για διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ). Πρόκειται για ένα αρκετά συχνό πρόβλημα (τουλάχιστον ένας μαθητής σε κάθε τάξη) που αναγνωρίζεται στην προσχολική ηλικία και που εκφράζεται με δυσκολίες στη διαδικασία της μάθησης και στη συμπεριφορά.

Καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί και να μην προχωρήσουμε σε βιαστικά συμπεράσματα ως εκπαιδευτικοί αλλά να φανούμε ψύχραιμοι και να καταγράψουμε σε όλους τους τομείς ανάπτυξης τη συμπεριφορά των παιδιών με συγκεκριμένες περιγραφές. Συνήθως τα παιδιά, σε αυτή την ηλικία, δυσκολεύονται να περιορίσουν την κινητικότητά τους και να ελέγξουν τις ορμές τους. Είναι απρόσεκτα, κάνουν σκανταλιές, τρέχουν και χοροπηδούν, συγκεντρώνουν για μικρά διαστήματα την προσοχή τους. Είναι μέρος της φυσιολογικής τους ανάπτυξης να είναι υπερδραστήρια. Ένα ζωηρό ή «άτακτο» παιδί μπορεί να μην έχει ΔΕΠΥ αλλά να είναι απλά γεμάτο ενέργεια πού δεν ξέρει πού και πώς να τη διοχετεύσει. Στη ΔΕΠΥ τα χαρακτηριστικά αυτά εμφανίζονται με ακραίο τρόπο, δυσκολεύουν την καθημερινότητα του παιδιού στο σπίτι και στο σχολείο μειώνουν την λειτουργικότητά του σε καθημερινή βάση. Τα αίτια της διαταραχής αυτής μπορεί να είναι βιολογικά, ψυχολογικά ή κοινωνικά, ενώ τα βασικά συμπτώματά της είναι τρία: η υπερδραστηριότητα, η απροσεξία και η παρορμητικότητα.

πηγη

Συμβαίνει και το αντίστροφο. Ένα παιδί γεμάτο ένταση, που βιάζεται, κάνει ζημιές από «αδεξιότητα», δεν μπορεί να ακολουθήσει τις οδηγίες και συνεχώς κινείται πάνω-κάτω, πιθανά να χρειάζεται περαιτέρω διάγνωση από ειδικούς και όχι μια απλή οριοθέτηση δράσεων και συμπεριφοράς στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον. Γιαυτό, απαραίτητη κρίνεται μία πρώτη συζήτηση με την/τον παιδαγωγό του παιδιού καθώς οι δυσκολίες πρέπει να εντοπίζονται από τους γονείς ή την/τον νηπιαγωγό πριν το παιδί προχωρήσει στο Δημοτικό. Η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση βοηθά το ίδιο το παιδί αλλά και το περιβάλλον του (σχολικό, οικογενειακό, κοινωνικό) να μειώσει τις δευτερογενείς δυσκολίες που θα εμφανιστούν (ειδικές μαθησιακές διαταραχές, υψηλά επίπεδα άγχους, διαταραχές λόγου, ομιλίας, συντονισμού κινήσεων, κ.ά.).

Οι βασικές ειδικότητες που θα βοηθήσουν το παιδί με ΔΕΠΥ είναι ο Ειδικός παιδαγωγός, ο Εργοθεραπευτής και η/ο Ψυχολόγος Συμβουλευτικής ή η/ο Κοινωνική/ός Λειτουργός.
Οι άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η παρέμβαση στο παιδί με ΔΕΠΥ είναι τρεις:

1. Βελτίωση των μηχανισμών συγκέντρωσης της προσοχής
2.Ενίσχυση των μοντέλων σχεδιασμού και πράξης
3.Οικοδόμηση και στήριξη της αυτοπεποίθησης του παιδιού

Ένα παιδί με ΔΕΠΥ δυσκολεύεται να παρακολουθήσει το μάθημα, να οργανώσει τον προφορικό και γραπτό λόγο, να οργανώσει παιχνίδια και δραστηριότητες, να συνεργαστεί και να συνάψει σχέσεις με τους συμμαθητές του. Διακατέχεται από αυξημένο στρες, θυμό, εντάσεις και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συγκρούεται συχνά με τους γονείς και τους φίλους του γιατί δεν μπορεί να ελέγξει την παρορμητικότητά του. Αισθάνεται ότι κουράζεται εύκολα και δεν μπορεί να ακολουθήσει τις απαιτήσεις του σχολείου, πιστεύει ότι δεν το αγαπούν. Νιώθει ότι δεν αντέχει άλλο τις παρατηρήσεις και τις τιμωρίες.

πηγη

Αυτό που χρειάζεται ένα παιδί που έχει διαγνωστεί με ΔΕΠΥ είναι η καλή οργάνωση της καθημερινότητάς του και η σταθερή επανά- ληψη των δραστηριοτήτων ρουτίνας. Η κλινική ψυχολόγος και ειδική παιδαγωγός Λίνα Συμεωνίδου μας δίνει τις απαραίτητες οδηγίες και πρακτικές για να μπορέσει η/ο νηπιαγωγός να βοηθήσει αποτελεσματικά το παιδί με ΔΕΠΥ αλλά και την υπόλοιπη ομάδα των συμμαθητών/τριών.

Ένα παιδί με ΔΕΠΥ στην τάξη του νηπιαγωγείου αποτελεί μια καθημερινή πρόκληση για την εκπαιδευτικό. Προκειμένου να αντεπεξέλθει θα χρειαστεί πολλαπλά εφόδια:
• την πλήρη κατάρτιση και γνώση σχετικά με τη διαταραχή
• την κατανόηση της σημασίας της διαφοροδιάγνωσης: η ΔΕΠΥ δεν είναι διαταραχή της συμπεριφοράς : το παιδί με ΔΕΠΥ δεν το θέλει που συμπεριφέρεται έτσι, υποφέρει κι αυτό όπως και οι άλλοι γύρω του και ας μην είναι άμεσα εμφανές
• την αποδοχή της διαφορετικότητας
• την επιμονή να βοηθήσει, με εφαλτήριο την απεριόριστη και άνευ όρων αγάπη για το παιδί
• τη φαντασία για τη συνεχή ανεύρεση τρόπων διαχείρισης των δυσκολιών του παιδιού και αυτών που ανακύπτουν για το σύνολο της τάξης

Αρχικά η νηπιαγωγός οφείλει να αφιερώσει ικανό χρόνο στη συστηματική παρατήρηση του μαθητή με ΔΕΠΥ ώστε να φτάσει να αναγνωρίζει πότε διασπάται, πότε μπαίνει σε υπερδραστηριότητα, πότε χάνει τον αυτοέλεγχο του και «γλιστράει» στην παρόρμηση. Στη συνέχεια θα ήταν χρήσιμο να συναντηθεί με τους γονείς του παιδιού και να ενημερωθεί για τους δικούς τους τρόπους διαχείρισης στο σπίτι ή ακόμη και να ζητήσει τη συνεργασία με τους ειδικούς που ενδεχομένως δουλεύουν θεραπευτικά μαζί του. Τέλος, η νηπιαγωγός «ακούει» το παιδί και τις δικές του περιγραφές και αφηγήσεις σχετικά με τις δυσκολίες του. Αξιοποιώντας κριτικά όλες τις παραπάνω πληροφορίες, μπορεί να ενεργοποιήσει πρακτικές και τεχνικές όπως:
Την ώρα της παρεούλας, κρατάει το μαθητή δίπλα της (ως «βοηθό»), του θέτει συχνά ερωτήματα και προνοεί να μη βρίσκεται κοντά σε κάποιο συμμαθητή που τον αποδιοργανώνει
Τοποθετεί τους κανόνες του σχολείου και της τάξης (οπτικοποιημένους) καθώς και τις συνέπειές τους σε κεντρικό σημείο και αν χρειάζεται τους επαναλαμβάνουμε καθημερινά
Δεν «τιμωρεί» για την υπερκινητικότητα ή την απουσία προσοχής αλλά μόνο για την παραβίαση των κανόνων
Οι παρατηρήσεις της ως προς τη συμπεριφορά του παιδιού μέσα στην τάξη, είναι κυρίως επιβραβεύσεις, σαφείς και συγκεκριμένες για τις θετικές συμπεριφορές, ενώ οι παρατηρήσεις για αρνητικές συμπεριφορές θα ήταν καλό να διατυπώνονται με θετικό τρόπο πχ. όχι «μη σκαρφαλώνεις» αλλά «ξέρω ότι είσαι φοβερός ορειβάτης, αλλά θα μπορούσες τώρα να βοηθήσεις τον Νίκο να φτιάξει εκείνο το κάστρο;»
Δεν επιτρέπει το στιγματισμό του μαθητή, μέσω μειωτικών χαρακτηρισμών από τους συμμαθητές του ή τους άλλους εκπαιδευτικούς
Όποτε αλληλεπιδρά με το μαθητή, επιδιώκει να έχει βλεμματικό συντονισμό μαζί του ή να χρησιμοποιεί τη σωματική επαφή (το άγγιγμα) προκειμένου να διατηρήσει την προσήλωση του
Χρησιμοποιεί ηχητικά σήματα (καμπανάκι, χρονόμετρο, μουσικό κομμάτι, διακριτές αλλαγές του χρώματος και του τόνου φωνής της) που ενημερώνουν για την έναρξη και τη λήξη μιας δραστηριότητας
Χρησιμοποιεί οπτικά σήματα και εποπτικά μέσα (ταμπέλα με το σήμα του stop, γαντόκουκλες) για ανανέωση της προσοχής του μαθητή.
Tου επιτρέπει να εκτονώνεται συχνότερα από τα άλλα παιδιά μέσω της κίνησης (τουαλέτα, ανάθεση ευθυνών: φέρε μου , σε παρακαλώ, τα Α4 από το γραφείο…)
Δημιουργεί μια όμορφη και ζεστή γωνιά χαλάρωσης μέσα στην τάξη, που αποκλείει την οπτική επαφή με τον περιβάλλοντα χώρο, με τη χρήση κουρτινών, ώστε να μπορεί να απομονώνεται ο μαθητής όταν χρειάζεται να επιτύχει αυτορρύθμιση
Εντάσσει στο καθημερινό προγραμματισμό περισσότερες ψυχοκινητικές δραστηριότητες καθώς και δραστηριότητες χαλάρωσης και ηρεμίας (διαφόρων τύπων αναπνοές, ταξίδια φαντασίας…)
Αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες (λογισμικά επανατροφοδότησης) ως μέσο να αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον και τη συγκέντρωση της προσοχής

Ας μην ξεχνάμε πως η σχολική τάξη λειτουργεί σαν μικρογραφία της κοινωνίας μας και πως οι ιδιαιτερότητες του καθένα και η διαφορετικότητα γίνονται πρόκληση και πρόσκληση μαζί για την/τον παιδαγωγό να τα συνταιριάξει για την ενδυνάμωση και τον εμπλουτισμό της ομάδας και όχι τη διάλυσή της μέσα από τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση. Η παιδική λογοτεχνία λειτουργεί πάντα ενισχυτικά προς το έργο των παιδαγωγών σε περιπτώσεις ένταξης παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Ένα χρήσιμο και απολαυστικό βιβλίο για τη ΔΕΠΥ στο σχολείο είναι «Το κόκκινο κουτί» της Γλυκερίας Γκρέκου από τις εκδόσεις Ψυχογιός, που μας βοηθά να καταλάβουμε την αγωνία των παιδιών με ΔΕΠΥ, των γονέων του αλλά και των παιδαγωγών, με χιούμορ και αισιόδοξη προοπτική στον τρόπο διαχείρισης των δυσκολιών μέσα στην τάξη.

Διαβάστε περισσότερα

Πηγη