Οι υπολογιστές tablet ωφελούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες

Την χρήση των υπολογιστών tablet ως εργαλεία επικοινωνίας για τα παιδιά με προβλήματα στην ομιλία και την επικοινωνία προτείνουν οι ειδικοί, υποστηρίζοντας ότι οι συσκευές αυτές μπορεί να έχουν απροσδόκητα οφέλη για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

Το τελευταίο διάστημα έχουν αναπτυχθεί και διατίθενται δεκάδες εφαρμογές (apps) για συσκευές όπως το iPad, που βοηθούν τα παιδιά που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους, να εκφράσουν τις σκέψεις τους, ενώ χρησιμοποιούνται ακόμη και για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Άλλαξε η ζωή της

Η Caleigh Gray, είναι ένα κοριτσάκι δύο ετών, που μέχρι πρότινος δεν μπορούσε να απαντήσει ούτε καν σε ερωτήσεις που απατούσαν ένα «ναι» ή ένα «όχι». Μέχρι που της έδωσαν ένα iPad.

Τώρα η Caleigh, που πάσχει από εγκεφαλική παράλυση, χρησιμοποιεί μια εφαρμογή λογισμικού που κοστίζει 190 δολάρια, η οποία εκφωνεί λέξεις, ανάλογα με τις εικόνες που το παιδί αγγίζει στην οθόνη της ταμπλέτας.

«Δεν χρειάζεται πια να αγωνιζόμαστε για να αποδείξουμε στον κόσμο ότι είναι ένα έξυπνο κορίτσι. Αυτό γίνεται αντιληπτό όταν τη βλέπουν να χρησιμοποιεί το iPad», δήλωσε η μητέρα του κοριτσιού, Holly Gray, συμπληρώνοντας ότι η κόρη της χρησιμοποιεί την ταμπλέτα για να ξεχωρίζει τα χρώματα ή για να ζητήσει να πάει μια βόλτα.

Η οθόνη αφής παράγει ήχους

Το λογισμικό που χρησιμοποιεί η Caleigh ονομάζεται Proloquo2Go και αναπτύχθηκε από την εταιρεία AssistiveWare BV. Αποτελεί μία από τις πολλές εφαρμογές για συσκευές της Apple που απευθύνονται σε άτομα με προβλήματα ομιλίας.

Ορισμένα apps παρέχουν εικόνες που οι χρήστες μπορούν να πατήσουν για να παραχθεί ο ήχος μιας λέξης. Άλλες εφαρμογές καθοδηγούν τους μαθητές μέσα από ιστορίες για να τους διδάξουν βασικές μορφές λόγου.

Εφαρμογές και για Android

Οι εταιρείες σχεδιάζουν παρόμοιες εφαρμογές και για ταμπλέτες που χρησιμοποιούν το λογισμικό Android της Google. Πολλές από τις εφαρμογές ομιλίας είναι διαθέσιμες και για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ωστόσο οι γονείς και οι θεραπευτές θεωρούν ότι οι ταμπλέτες προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες για τα παιδιά.


Σύμφωνα με τους ειδικούς, συσκευές όπως το iPad μπορούν να βοηθήσουν στην αφαίρεση του «κοινωνικού στίγματος».

«Οι συσκευές που κατασκευάζονται ειδικά για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να μιλήσουν είναι πολύ ογκώδεις», δήλωσε ο Bill Thompson, σχολικός ψυχολόγος στην Καλιφόρνια, ο οποίος έχει αναπτύξει αρκετές εφαρμογές για να βοηθήσει τα παιδιά με προβλήματα ομιλίας.

Επίσης, οι κοινές ταμπλέτες κοστίζουν πολύ λιγότερο από ό,τι οι εξειδικευμένες συσκευές ομιλίας, η τιμή των οποίων κυμαίνεται μεταξύ 2.500 και 15.000 δολαρίων.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Apple, Steve Jobs, δήλωσε πρόσφατα ότι ελπίζει πως η εύχρηστη σχεδίαση του iPad έχει βοηθήσει τα παιδιά με ειδικές ανάγκες να χειρίζονται πιο γρήγορα τη συσκευή, αλλά η θεραπευτική του χρήση ήταν κάτι που οι μηχανικοί της Apple δεν είχαν προβλέψει.

Πηγή : http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4599117

"Υπέρ-δομή": Λογισμικό για μαθητές με αυτισμό (δωρεάν)

Ένα πιλοτικό πρόγραμμα στο οποίο αναπτύχθηκε πρότυπο λογισμικό για εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής, με στόχο την ανάπτυξη και εκπαίδευση παιδιών και εφήβων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, και ειδικότερα ατόμων που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Χαρακτηριστικά των εφαρμογών (λογισμικού) είναι ο υψηλός βαθμός αλληλεπίδρασης (διάδρασης), η ρύθμιση των παραμέτρων (εξατομίκευση λειτουργιών), η διαβάθμισή στο βαθμό δυσκολίας και η δυνατότητα εμπλουτισμού από τον εκπαιδευτικό.

Ελεύθερο λογισμικό!

Το λογισμικό είναι διαθέσιμο σε όλους τους εκπαιδευτικούς.

• Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε τη σελίδα: earthlab.uoi.gr/hyperdomi
• Κατεβάστε (download) το λογισμικό από αυτή τη διεύθυνση: earthlab.uoi.gr/hyperdomi/downloads.php

Πηγή :http://www.noesi.gr/book/export/html/2991

AutiPlan: App για ημερήσιο πρόγραμμα (ΔΕΠΥ, Asperger, ΔΑΔ)

AutiPlan: Το δοκιμάζουμε! Μία εφαρμογή για Android / iOS δωρεάν για τον προγραμματισμό δράσεων. Βοηθά (λέει) παιδιά με ΔΕΠΥ, Αυτισμό, Asperger, ΔΑΔ κ.ά. γιατί τους βοηθά να δομούν καλύτερα το πρόγραμμα της ημέρας. Η εφαρμογή είναι δωρεάν και μπορείτε να την εγκαταστήσετε στο Tablet ή στο Smartphone σας, δωρεάν από το "App Store" ή το "Play Store".
Δοκιμάστε το κι εσείς, περιμένουμε feedback.

Κατεβάστε το "AutiPlan" στο Tablet ή το Smartphone σας. Δωρεάν!

http://www.autiplan.com/how-to-use-the-viewer

Πηγή :http://www.noesi.gr/book/export/html/2991
 

Πίνακας συμφωνικών συμπλεγμάτων για δημιουργία δραστηριοτήτων για δυσλεξία

Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα δυσορθογραφίας στο πλαίσιο των ευρύτερων μαθησιακών δυσκολιών/δυσλεξίας, βρίσκουν ιδιαίτερα δύσκολο να ξεχωρίζουν τα σύμφωνα που συνθέτουν ένα συμφωνικό σύμπλεγμα, όπως για παράδειγμα, στη λέξη "εκστρατεία".

Για συναδέλφους εκπαιδευτικούς, αλλά και γονείς που θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να εξασκηθούν στην αναγνώριση και σωστή γραφή των λέξεων που περιέχουν συνδυασμούς συμφώνων, ο παρακάτω πίνακας ίσως φανεί ιδιαίτερα χρήσιμος. Με βάση αυτόν μπορούν να δημιουργηθούν πολύ αξιόλογες και ωφέλιμες δραστηριότητες:

Συνδυασμός άηχου στιγμιαίου ακολουθούμενου από /s/ ή /r/:
ps (ψωμί, ψημένο)
ts (τσιγάρο, τσέπη)
ks (ξύλο, ξανά)
pr (πρέπει, προβλέπω)
tr (τροφή, τρώω)
kr (κρασί, κρέας)

Συνδυασμός άηχου διχειλικού στιγμιαίου /p/ ή άηχου υπερωικού στιγμιαίου /k/, ακολουθούμενου από /l/ ή /n/:
pl (πληρώνω, πλήθος)
pn (πνοή, πνίγομαι)
kl (κλάμα, κλειστό)
kn (οκνηρός, κνησμός)

Συνδυασμός χειλικού έρρινου /m/, ακολουθούμενο από το οδοντικό έρρινο /n/ και άηχο οδοντικό στιγμιαίο ακολουθούμενο από το έρρινο /m/:
mn (μνήμη)
tm (τμήμα)

Συνδυασμός άηχου ή ηχηρού τριβόμενου /f, θ, x, v, δ, γ/ με υγρό /l, r/:
fr (φρίκη, φράση)
fl (φλάουτο, φλέβα)
θl (θλιμμένος, θλάση)
θr (θρυμματίζω, θρούμπα)
xl (χλευάζω, όχλος)
xr (χρώμα, χρειάζομαι)
vl (βλάβη, βλήμα)
vr (βροχή, βρήκα)
δr (δραχμή, δράση)
γl (γλάρος, γλίτσα)
γr (γράμμα, υγρός)

Συνδυασμός άηχου τριβόμενου συριστικού /s/ με άλλο άηχο τριβόμενο ή στιγμιαίο:
sp (σπόρος, σπυρί)
st (στόχος, στέλνω)
sk (σκόνη, σκουριά)
sf (σφυρίζω, σφαίρα)
sθ (σθεναρός, ασθενής)
sx (σχεδόν, άσχετος)

Οι συνδυασμοί /sn/ ή /zn/ και /sl/ ή /zl/ συναντιούνται μόνο σε ξένες λέξεις:
sn / zn (σνομπ)
sl / zl (Σλάβος)

Τα τριβόμενα /γ, θ, x/ συνδυάζονται με το έρρινο /n/, ενώ το ηχηρό /z/ συνδυάζεται με το /m/:
γn (γνώμη, αγνός)
θn (θνητός, θνησιμότητα)
xn (χνάρι, ίχνος)
zm (σμήνος, κόσμος)

Οι μοναδικοί δυνατοί συνδυασμοί ενός άηχου μη συριστικού τριβόμενου με ένα στιγμιαίο είναι /ft/, /fk/ και /xt/:
ft (φτηνός, φτάνω)
fk (φκιάνω- περισσότερο διαλεκτικό)
xt (χτες, χτυπώ)

Οι μόνοι δυνατοί συνδυασμοί ενός ηχηρού τριβόμενου με ένα άλλο ηχηρό τριβόμενο είναι /vδ, vγ, γδ, zv, zγ/:
vδ (εβδομάδα, βδέλλα)
vγ (βγάζω, έβγαλα)
γδ (γδέρνω, Μάγδα)
zv (σβούρα, έσβησα)
zγ (σγουρός)

Συνδυασμοί δύο άηχων τριβόμενων /fθ/, /xθ/ ή δύο άηχων στιγμιαίων /kt/, /pt/ είναι επίσης δυνατοί:
fθ (φθάνω, ελήφθη)
xθ (χθες, προχθές)
kt (κτήμα, λεκτικός)
pt (πτώμα, επτά)

Συνδυασμοί ηχηρών στιγμιαίων που προέρχονται από συνδυασμό έρρινου και άηχου (b, d, g) με υγρό /l, r/, με μόνη εξαίρεση το συνδυασμό [dl]:
bl (μπλε, μπλούζα)
br (μπράβο, μπροστά)
dr (ντροπή, ντριν)
gr (γκρεμός, γκρι)
gl (γκλίτσα, λιπ γκλος)

Τα ουρανικά αλλόφωνα [j], μετά από ηχηρά σύμφωνα, και [x'], μετά από άηχα, συχνά ακολουθούν ένα σύμφωνο στην αρχή της λέξης δημιουργώντας διάφορα συμπλέγματα:
δj (διώχνω, παιδιά)
vj (βιάζομαι, βιαστικός)
px' (πιάνω, λέπια)

Ο ανώτατος αριθμός συμφώνων που μπορούν να εμφανίζονται στην αρχή της λέξης είναι τρία. Οι δυνατοί συνδυασμοί είναι οι εξής:
spl (σπλήνα, σπλάχνα)
spr (άσπρο, σπρώχνω)
skl (σκληρός, σκλάβος)
str (στρώμα, στροφή)
skr (σκρίνιο, σκρατς)
skn (σκνίπα)
sfr (σφραγίδα, σφράγισμα)

Συνδυασμοί από ένα στιγμιαίο ή τριβόμενο ακολουθούμενο από έρρινο:
tn (φάτνη, γειτνίαση)
fn (ξαφνικά, αίφνης)
vn (ευνοϊκός, έυνοια)
θm (σταθμός, βαθμός)
vm (ρεύμα, νεύμα)

Συμπλέγματα των οποίων το πρώτο τεμάχιο είναι υγρό:
rt (άρτος, πάρτι)
rδ (καρδιά, άρδην)
rf (καρφί, πορφυρός)
rk (αρκετός, φούρκα)
rx (άρχοντας, καρχαρίας)
rn (αρνί, παίρνω)
rm (άρμα, αρμύρα)
rγ (αργά, Πάργα)
lm (άλμα, αλμυρός)
lp (ελπίδα, κάλπη)
lk (έλκος, Χαλκίδα)
lt (πελτές, παλτό)
lγ (νοσταλγός, άλγος)

Συμπλέγματα αποτελούμενα από έρρινο ακολουθούμενο από τριβόμενο:
nθ (άνθος, ανθισμένος)
nx (άγχος, λόγχη)
mf (εμφάνιση, λέμφωμα)
ns (ενσωματώνω, ενσάρκωση)
nδ (ενδοιασμός, ένδεια)
mv (εμβόλιο, παρεμβολή)
nγ (έγγαμος, συγγνώμη)
nz (ένζυμο)

Συμπλέγματα με τρία σύμφωνα τα οποία απαντούν μόνο στο μέσο της λέξης:
sxr (αισχρός)
sxn (ισχνός)
sθm (ισθμός)
ptr (κάτοπτρο, διόπτρα)
ktr (εκτροπή)
kst (έκσταση)
kδr (εκδρομή)
ngl (συγκλίνω)
mbr (συμπράττω)
ftr (ευτραφής)
fst (Ευσταθία)
vγl (εύγλωττος)
rtr (υπερτροφικός)

Λόγω της ύπαρξης προθημάτων που λήγουν σε σύμφωνο, σαν αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, δημιουργούνται συμπλέγματα και με τέσσερα σύμφωνα στο μέσο της λέξης:
kstr (εκστρατεία)
fstr (ευστροφία)


Για τα παραπάνω συμβουλεύτηκα το πολύ αξιόλογο βιβλίο των Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Peter Mackridge και David Holton "Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας" (Εκδόσεις Πατάκη).
Πηγή :http://www.irinivasilaki.com/paidiatros/forum.php

Εκπαιδευτικές εφαρμογές iPad (iPad applications)

   Η Ελληνική Εταιρεία Αναπτυξιακής και Συμπεριφορικής Παιδιατρικής δοκίμασε και προτείνει τις παρακάτω εφαρμογές iPad για παιδιά τυπικής ή όχι ανάπτυξης:

1.First Greek
Το πρόγραμμα κάνει ιχνηλασία, αντιστοίχηση οπτική και φωνητική. Απαιτεί όπως πολλά προγράμματα ένα μέτριο επίπεδο Λεπτής κινητικότητας για να μπορεί να σύρει το παιδί τα γράμματα. Anlock.com

2. Behavior Tracker Pro
Πρόγραμμα για ειδικούς για καταγραφή και ποσοστοποίηση των συμπεριφορών των παιδιών.

3.Αλφαβητάριο
Το κλασσικό παραδοσιακό αλφαβητάριο που ακόμα όσο και να φαίνεται παράξενο έχει μεγάλη απήχηση στα παιδιά.

4.MixMeFixMe
Πρόγραμμα με το οποίο το παιδί αναμειγνύει μέρη του σώματος διαφορετικών επαγγελμάτων, για να ολοκληρωθεί η εικόνα και η μετάβαση γίνεται με φυσική ενίσχυση, δηλαδή το παιδί καλείται να πατήσει ένα συναφές αντικείμενο.

5.I Hear Ewe
Φωνές ζώων και μεταφορικών μέσων. Το μεγαλύτερο χιτ! του ιατρείου! Με αυτό ασκώ οριοθέτηση / προσμονή, αναμονή, παραμονή στον στόχο, αύξηση δράσεων και φυσική ενίσχυση.

6.Pics aloud
Βασιζόμενο στην αρχή της Επικοινωνίας με εικόνες/Ανταλλαγή εικόνων, το σύστημα αυτό δίνει την δυνατότητα ηχογράφησης της φωνής σας στο αντίστοιχο παρεχόμενο εικονίδιο και της αλλαγής των αγγλικών γραμματοσειρών στα Ελληνικά. Στα Αγγλικά παρέχει δύο φωνές αντρική/γυναικεία. Μπορείτε επίσης να ανεβάσετε μόνοι σας εικόνες που θέλετε και να τις ενσωματώσετε.

7-11. Talking Friends ομάδα applications με διαφορετικά ζωάκια ως επί το πλείστον
Talking Tom 2 for iPad,
ένα από τα πιο δημοφιλή προγράμματα που χρησιμοποιούμε, που κάνει το παιδί να θέλει να μιλήσει στο ζωάκι το οποίο έχει βασική ανταπόκριση και αντιγραφή φωνής και βασικές λειτουργίες.
Talking Ben for iPad
Talking Rex for iPad
Talking Gina for iPad
επιπλέον η γλυκιά καμηλοπάρδαλη έχει δυνατότητα εξάσκησης λεπτής κινητικότητας με πρόσθετα παιχνίδια.

12. Ο Ξεφτέρης και οι 12 θεοί του Ολύμπου – 12 Θεοί...

13. Λέξη φούσκα
Εκμάθηση λέξεων από τα Ελληνικά στα Αγγλικά

14. Color Squares-παιχνίδι λεπτής κινητικότητας και χρωμάτων

15.Color Match-σύνδεση καρτών μνήμης με χρώματα

16. Animal sounds ήχοι ζώων

17.Dino Match μεγάλη επιτυχία ως παιχνίδι εξάσκησης μνήμης με αυξανόμενα επίπεδα.

18. Connecting the dots is fun σχεδιασμός με χρήση αριθμών-μαθηματικά

19. DOTTDOT μαθηματικά με τελείες/σχεδιασμός/αλληλουχίες

20. Countin… βασικές μαθηματικές πράξεις

21.ΑΒ Math

22. Math hero

23. Who’s hiding

24.Counting 123

25. Learn Numbers (η εκφώνηση όπως και σε πολλά άλλα παιχνίδια γίνεται στα αγγλικά αλλά μπορεί ο γονέας να το λέει εκείνος όπως και σε προγράμματα που θα ακολουθήσουν σε λίγο).

26.Emotions (kindergarden.com) συναισθήματα

27. 3D Brain τρισδιάστατες παραστάσεις του εγκεφάλου για ειδικούς

28. Brain MRI Atlas για Ειδικούς.

29. Brain Baseline τεστ για ειδικούς

30.Growth Evaluation tool εργαλείο αναπτυξιακής εκτίμησης

31. IEP Checklist-το αμερικάνικο πρόγραμμα καταγραφής εξατομικευμένων προγραμμάτων-για ειδικούς αγγλόφωνους αποκλειστικά.

32. Autism Xpress

Θα ακολουθήσουν προγράμματα με γνωσιακό περιεχόμενο και ταξινομήσεις από το kindergarden.com

33. instruments όργανα μουσικής

34. eat διατροφή

35.Fruits & Nuts φρούτα και ξηροί καρποί

36. Play παιχνίδι

37.Vegetables λαχανικά

38. Function λειτουργίες

39.Class ταξινομήσεις-κατηγοριοποιήσεις

40.Actions Δράσεις

41. Wear-ντύσιμο

42.Sports = αθλήματα

43.Zoo – ζώα

44. WR (what Rhymes τί ομοιοκαταληκτεί-μόνο για αγγλόφωνα παιδιά)

45. Receptive αντιληπτική ικανότητα

46.WDNB- which does not belong – ποιό δεν ανήκει

46.1. vehicles οχήματα

Άλλα προγράμματα

47. Behavior Breakthroughs – πρόγραμμα εκπαίδευσης ειδικών

48. FingerPaint εξαιρετικό πρόγραμμα για δαχτυλοζωγραφική-χρήση χρωμάτων

49. Pic a word-υποστηρικτική τεχνολογία επικοινωνίας με κάρτες

50. Music Animals

51. Phone4kids

52. Toycar match παιχνίδι μνήμης με αυτοκινητάκια

53. Spencer goes to school αγγλόφωνο μεν αλλά μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε ως γονείς στα Ελληνικά

54. Number Math lite από τα αποτελεσματικότερα προγράμματα βασικών μαθηματικών εννοιών που έχω δει.

55. Matching jobs αντιστοίχηση εργασιών

56. My Math App βασικά μαθηματικά

57. My Sunny Day βασική λειτουργικότητα για αγοράκι και κοριτσάκι

Κοινωνικές και προσαρμοστικές δεξιότητες με βίντεο-αφορούν κάποια όμως λειτουργίες της αμερικάνικης ζωής.

58. Functional Life Skills System
Life
59. Work
60. Social

61.Going Places Μοντέλο οδηγιών κοινωνικοποίησης οπτικοποιημένο

62. Baby soother

Από την εταιρεία Different roads to learning

63. Together κατηγοροποιήσεις

64. Sounds ήχοι αντιστοίχησης

65. random για εκμάθηση της χρήσης του δείκτη

66. ant smasher το ίδιο

67. Build it up (my first app) κατασκευές, χρήση συνόλου και αλληλουχιών

68. Families1 (My first app) αντιστοιχίες κατηγοριοποιήσεις κλπ

69.Tap to Talk υποστηρικτική τεχνολογία επικοινωνίας

70. Red Kite Round up πρόγραμμα στοχευμένο για αυτιστικά παιδιά.

Πηγή : http://www.irinivasilaki.com/paidiatros/showthread.php?166-iPad-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC-%CE%BC%CE%B5-%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C-%CE%AE-%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B4%CF%85%CF%83%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82

iPad και παιδιά με αυτισμό ή μαθησιακές δυσκολίες

Το iPad βοηθά τα παιδιά με αυτισμό και μαθησιακές δυσκολίες

Φαντάσου να ζεις καθημερινά χωρίς να μπορείς να πεις στους άλλους τι χρειάζεσαι ή τι αισθάνεσαι. Αυτή είναι η πραγματικότητα των ατόμων με αυτισμό.

Τα παιδιά με αυτισμό βιώνουν με παραπάνω απελπισία αυτού του είδους την αδυναμία. Τώρα, όμως, οι νέες τεχνολογίες τα βοηθάνε σημαντικά να επικοινωνήσουν.

Ο Κέισι, 7 ετών, ζει με αυτισμό. Η επικοινωνία, η συγκέντρωση και η κοινωνική επαφή ήταν πάντα πολύ δύσκολα για εκείνον. Οι άνθρωποι με αυτισμό δυσκολεύονται πολύ στο να πουν αυτό που θέλουν. Απελπίζονται και τα παρατάνε.

Για να κερδίσουν την προσοχή παιδιών όπως τον Κέισι, το προσωπικό στο Κέντρο Επιτευγμάτων για Παιδιά (Achievement Centers for Children) στο Κλίβελαντ χρησιμοποιεί το iPad.

Τα αυτιστικά παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσα από εικόνες κι έτσι η προσαρμοσμένη οθόνη αφής και οι εφαρμογές που προσφέρει το iPad διευκολύνουν πάρα πολύ τα παιδιά αυτά να μάθουν και να επικοινωνήσουν.

Τα παιδιά με αυτισμό τείνουν να μένουν περισσότερη ώρα συγκεντρωμένα και απασχολημένα όταν χρησιμοποιούν συσκευές όπως το iPad, αντί τα παραδοσιακά PECS βιβλία (πρόκειται για βιβλία που εφαρμόζουν το σύστημα Επικοινωνίας μέσω Ανταλλαγής Εικόνων - Picture Exchange Communication System).

Με το iPad μπορείς να χειριστείς την οθόνη. Με τα βιβλία τύπου PECS, μπορείς μονάχα να δουλέψεις με τις εικόνες. Αυτού του είδους, όμως, ο περιορισμός οδηγεί τα αυτιστικά παιδιά στο να χάσουν το ενδιαφέρον τους.

Η λογοθεραπεύτρια Trisha Rey αναφέρει ότι ο Κέισι είναι πολύ πιο ανεξάρτητος τώρα και μπορεί να της λέει τι χρειάζεται.

Η Sally Farwell επισημαίνει ότι το iPad δεν περιορίζεται μόνο στα παιδιά με αυτισμό, αλλά και από παιδιά με ευρύτερες μαθησιακές δυσκολίες, καθώς μπορούν να διδαχθούν σημαντικές δεξιότητες, όπως, για παράδειγμα, γραφή.

Μάλιστα, αναφέρει ότι η εκμάθηση της γραφής με τη χρήση iPad είναι εύκολη, ενδιαφέρουσα και αρέσει στα παιδιά, καθώς, επίσης, και πολύ ενθαρρυντική. Η ενθάρρυνση σε παιδιά όπως ο Κέισι είναι εξαιρετικά σημαντική, ώστε να βοηθήσουμε τα παιδιά να περάσουν στο επόμενο στάδιο.

Μερικές εφαρμογές που μπορούν να βοηθήσουν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες είναι:
Proloquo2Go, AutismXpress, iCommunicate, Look 2 Learn και Look In My Eyes.

Πηγή:

iPad helps those with Autism communicate

http://kalosagogos.blogspot.gr/2011/10/ipad.html#!/2011/10/ipad.html

 

Ταινίες με θέμα: Άτομα με ειδικές ανάγκες

 

Οι παρακάτω ταινίες διακρίνονται για την όμορφη απόδοση θεμάτων που αφορούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες και μπορούν να αποτελέσουν έναυσμα για προβληματισμό, συζήτηση, ευαισθητοποίηση κοινωνικών ομάδων διαφόρων ηλικιών ή απλώς ενημέρωση γύρω από τις διαφορετικές εκφάνσεις των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

• “Το μαύρο μπαλόνι” (Οικογένεια με παιδί με αυτισμό)
• “Εμείς οι δύο” (Ενήλικας με σύνδρομο Down)
• “Temple Grandin” (Η βιογραφία της πιο διάσημης γυναίκας με αυτισμό-Temple Grandin)
• “Ο βροχοποιός” (Η σχέση με έναν αυτιστικό αδερφό)
• “Τhe Forest Gump” (Η ζωή ενός ατόμου με νοητική καθυστέρηση)
• “Ένας υπέροχος άνθρωπος” (Η ζωή ενός ατόμου με σχιζοφρένεια)
• “Το όνομα μου είναι Σαμ” (Ενήλικας με νοητική καθυστέρηση σε πατρικό ρόλο)
• “Τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού” (Σχετικά με την κώφωση)
• “Το αριστερό μου πόδι” (Κινητική αναπηρία)
• “Η όγδοοη ημέρα” (Η γνωριμία με ένα άτομο με σύνδρομο Down)
• “ Η θάλασσα μέσα μου” (Τετραπληγία και το ζήτημα της ευθανασίας)
• “What’s eating Gilbert Grape” (Οικογενειακές σχέσεις & παιδί με νοητική καθυστέρηση)
• “The Memory Keeper’s daughter” (Υιοθετημένο παιδί με σύνδρομο Down)
• “Ο σολίστας” (Σχιζοφρένεια)
• “Ο γυρισμός” (Παραπληγία)
• “Γεννημένος την 4η Ιουλίου” (Παραπληγία)
• “Στη φωλιά του κούκου” (Ψυχική διαταραχή)
• “Ο μικρός σολίστας” (Τύφλωση)
• “Κάνε μια ευχή” (Μυασθένεια)
• “Άρωμα γυναίκας” (Τύφλωση)
• “Ο Mozzart και η φάλαινα” (Αυτισμός)
• “Ben-X” – ελληνική απόδοση: “Ο διστακτικός ήρωας” (Αυτισμός)
• Οι άθικτοι (Τετραπληγία)
• Τα ξυπνήματα (Αναπηρία)
• Lorenzo’s Oil (Μυική δυστροφία)

Η κάθε μία από αυτές κρύβει ξεχωριστά διδάγματα και αληθινά “μαθήματα ζωής”!

“Η αδερφή μου κι εγώ” (Οικογενειακές σχέσεις με παιδί που πάσχει από Λευχαιμία)

• “Like stars on Earth” (Δυσλεξία)
• “Ο λόγος του Βασιλιά” (Τραυλισμός)
• “Εxtremely loud and incredibly close” (Αναπτυξιακές Διαταραχές)
• “Blind dating” (Αισθηματική κομεντί για ενήλικα με τύφλωση)
• “The Boy Inside-Το αγόρι Εντός” (Σύνδρομο Άσπεργκερ)
• “Snow Cake” (Αυτισμός)
• “Dear Frankie” (Συγκινητική ιστορία παιδιού με κώφωση)
• “The other sister” (Νοητική καθυστέρηση)
• “Precious” (Σωματική και συναισθηματική κακοποίηση παιδιού)
• “The diving bell and the butterfly” (Σωματική αναπηρία)
• “Miracle worker” (Τύφλωση-Η ιστορία της Έλεν Κέλερ)
• “Adam” (Σύνδρομο Asperger)

Χάρη και στη δική σας συμμετοχή, η λίστα αυτή ολοένα και μεγαλώνει! Μη διστάζετε να υποβάλλετε τα σχόλια σας, τις παρατηρήσεις σας ή ακόμη και τις εντυπώσεις για κάποιες από τις ταινίες που έχετε δει!

Δέσποινα Αυγερινού-Pietrzyk

Ειδική Παιδαγωγός

Μεταπτυχιακό Ειδικής Αγωγής

despina.avgerinou@gmail.com

 

Πηγή : http://thelonaginosuperman.wordpress.com/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/%CF%84%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%AF%CE%B5%CF%82/

 



Πανελλήνια Ένωση Ειδικών Παιδαγωγών - Εισηγήσεις στην ημερίδα: Καινοτόμα Εκπαιδευτικά Προγράμματα στην Ειδική Αγωγή, Λάρισα 1 Δεκεμβρίου 2012 ΔΩΡΕΑΝ Υλικό

Ανάπτυξη γραπτής γλώσσας για Κωφούς και βαρήκοους μαθητές http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/andrikopoulou_2012.pdf

• Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου, Φιλόλογος Ε.Α, Διερμηνέας Νοηματικής Γλώσσας, Υποψήφια Διδάκτωρ Παν/μίου Πατρών

- Η κοινωνική ένταξη στην καθημερινότητα ενός Ειδικού Νηπιαγωγείου http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/komianou_ampazidou_2012.pdf

• Αμπαζίδου Ελισάβετ, Κομιανού Κωνσταντίνα, Ειδικοί Παιδαγωγοί

- Κατασκευή επιτραπέζιου παιχνιδιού με τίτλο «θάλασσα» http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/chalarH_2012.pdf

• Χάλαρη Μαρουλία, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής

- Μία κουταλοκουκλοθεατρική παράσταση με μουσική επένδυση http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/kousou_2012.pdf

• Κούσου Μαργαρίτα, Μουσικολόγος - εκπαιδευτικός μουσικής

- Οι τοίχοι του Σχολείου μου, ένα παράθυρο στον κόσμο της φύσης και του μύθου http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/paylakH_2012.pdf

• Παυλάκη Σταματική, δασκάλα Ειδικής Αγωγής

- Πρόγραμμα αγωγής υγείας "διατροφή και άσκηση" http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/magka_papanikolaou_2012.pdf

• Μάγκα Φωτεινή, Παπανικολάου Σωτηρία, Εκπαιδευτικοί Ειδικής Φυσικής Αγωγής

- Πρώτη Γραφή και Ανάγνωση σε μαθητές Διαγνωσμένους στο φάσμα του Αυτισμού http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/fragiskatou_2012.pdf

• Φραγκισκάτου Ουρανία, εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής

- Το Γλωσσικό Εργαστήρι - Πρόγραμμα αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών στο Δημοτικό στην Αγγλική Γλώσσα

• Μαριάνθη Γιαννακοπούλου, Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας - MEd in Inclusive Education - SEBD

- Ψηφιακό Λογισμικό "ΕΝΤΑΞΗ" http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/logismiko_enta3H_2012.pdf

• Λάμψας Νικόλαος, Μπούκας Δημήτρης, Εκπαιδευτικοί Ειδικής Αγωγής

Εμπλουτίζεται...

Πηγή : http://www.specialeducation.gr/frontend/index.php

Νόσος Kawasaki

Η νόσος ή σύνδρομο Kawasaki (KD) ή βλεννογονο-δερματικό λεμφαδενικό σύν­δρομο είναι νεκρωτική αρτηρίτιδα των μικρού και μέσου μεγέθους αρτηριών, άγνωστης αιτιολογίας, και η συχνότερη αιτία επίκτητης καρδιοπάθειας των παιδίών στην Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.
Σε αντίθεση με άλλες αγγειΐτιδες, είναι συνήθως οξεία και αυτοπε­ριοριζόμενη, και η διάγνωσή της γίνεται μόνο με κλινικά κριτήρια.
Επιδημιολογία της νόσου Kawasaki
Η KD είναι πιθανώς η συχνότερη αγγειΐτιδα της παιδίκής ηλικίας και ίσως η συχνότερη αγγειΐτιδα όλων των ηλικιών. H επίπτωσή της είναι σημαντικά μεγαλύτερη στην Ιαπωνία και σε παιδιά Ιαπωνικής καταγωγής. Στις ΗΠΑ, ο κίνδυνος εμφάνισης KD στα παιδιά Ιαπωνικής καταγωγής είναι 17 φορές μεγαλύτερος από τα παιδιά της λευκής φυλής.
Στην Ιαπωνία, η KD είναι συχνότερη στα αγόρια, παρά τα κορίτσια (αναλογία 1.5-1.7:1). Οι άρρενες έχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου και αρθρίτιδας από τα θήλεα.
Φυλή: Η KD απαντάται σε ολόκληρο τον κόσμο και σε όλες τις φυλές. Στις ΗΠΑ, η συχνότητα των παιδιών ηλικίας <5 ετών που νοσηλεύθηκαν σε νοσοκομεία τα έτη 1997 και 2000 ήταν μεγαλύτερη στους καταγόμενους από την Ασία και τα νησιά του Ειρηνικού.
Ηλικία: Το 80-90% των περιπτώσεων KD παρατηρούνται σε παιδιά ηλικίας <5 ετών (μέσος όρος 2^ο έτος της ηλικίας). Τα μεγαλύτερα παιδιά με KD μπορεί να έχουν μεγαλύτερη επίπτωση καρδιαγγειακών επιπλοκών λόγω καθυστέρησης στη διάγνωση.
Εποχή: Η KD παρατηρείται ολόκληρο τον χρόνο, αν και η συχνότητά της φαίνεται ότι κορυφώνεται ορισμένες εποχές. Στο Beijing και την Σαγκάη, είναι συχνότερη την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Αιτιολογία της νόσου Kawasaki
Τα αίτια της KD είναι άγνωστα.
Λοιμώδεις παράγοντες
Ενοχοποιούνται λοιμώδεις, εξωγενείς, ανοσολογικοί και άλλοι παράγοντες.
Η KD υποστηρίζεται ότι οφείλεται σε αδιευκρίνιστο λοιμώδη αιτιολογικό παράγοντα, ο οποίος οδηγεί στη νόσο σε γενετικά ευάλωτα άτομα, ιδιαίτερα Ασιατικής καταγωγής. Επειδή η KD δεν φαίνεται να μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, τα περισσότερα μολυνθέντα παιδιά μπορεί να έχουν ασυμπτωματική λοίμωξη και ένα μικρό μόνο μέρος εξ αυτών να παρουσιάζει κλινικές εκδηλώσεις KD. Η γενετική βάση της επιρρέπειας αυτής είναι προς το παρόν άγνωστη. Ακόμα, οι προσπάθειες απομόνωσης λοιμογόνων παραγόντων με συμβατικές καλλιέργειες ιών και βακτηριδίων και ορολογικές δοκιμασίες έχουν αποβεί άκαρπες.

ΛΟΙΜΩΔEΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΝΟΣΟ KAWASAKΙ

Αδενοϊοί Coxiella burnetii Ερπητοϊός 6 (HHV6) HIV Ιός epstein-barr Ιός ιλαράς Ιός ινφλουέντζας Ιός παραϊνφλουέντζας Klebsiella pneumoniae Μηνιγγιτιδόκοκκος Μυκόπλασμα πνευμονίας Παρβοϊός Β19 Propionibacterium Ροταϊοί Ρετροϊοί Στρεπτόκοκκος χλαμύδια Χρυσίζων σταφυλόκοκκος Ψευδομονάδα Yersinia pseudotuberculosis Ανθρώπινος Β-λεμφοτρόπος ιός

Κλινικοί και επιδημιολογικοί χαρακτήρες.Οι εκδηλώσεις της KD (πυρετός, εξάνθημα, λεμφαδενοπάθεια, επιπεφυκίτιδα, αλλοιώσεις στοματικού βλεννογόνου) θυμίζουν βακτηριδιακό ή ιογενές νόσημα, ιδιαίτερα οστρακιά.
Η KD εμφανίζεται συνήθως κατά επιδημίες με κυματοειδή γεωγραφική κατανομή, ιδιαίτερα τον χειμώνα και την άνοιξη, συνήθως αυτοπεριορίζεται και γενικά δεν υποτροπιάζει.
Η σπανιότητα της KD σε βρέφη ηλικίας <3 μηνών και στους ενήλικες είναι ένδειξη ύπαρξης ενός παράγοντα έναντι του οποίου οι ενήλικες έχουν ανοσία και τα βρέφη προστατεύονται παθητικά από μητρικά αντισώματα.

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΥΠΟΔΥΟΜΕΝΑ ΝΟΣΟ KAWASAKI

Σταφυλοκοκκικό ή στρεπτοκοκκικό σύνδρομο τοξικού shock Ρευματικός πυρετός Οστρακιά Σύνδρομο αποφλοίωσης δέρματος από σταφυλόκοκκο Πυρετός Βραχωδών Ορέων Λεπτοσπείρωση

Συσχέτιση με ιούς. Ιογενές γονιδίωμα του EBV έχει ανευρεθεί στα κύτταρα των νεφρικών σωληναρίων και τους καρδιάκούς και αορτικούς ιστούς ασθενών με KD. Αλλοι δεν έχουν διαπιστώσει ενδείξεις λοίμωξης από EBV σε ασθενείς με KD.
Ανάστροφη τρανσκριπτάση ρετροϊών έχει ανευρεθεί σε καλλιέργειες πολυμορφοπυρήνων λευκών αιμοσφαιρίων ασθενών με KD, αλλά όχι σε εμπύρετους μάρτυρες, αν και αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί από άλλους ερευνητές.
Συσχέτιση με βακτηρίδια. Οι ασθενείς με KD εμφανίζουν εκλεκτική επέκταση των Vβ2 και Vβ8 Τ-λεμφοκυττάρων, ένδειξη ότι KD συνδέεται με μία βακτηριδιακή τοξίνη η οποία δρα ως υπεραντιγόνο, αν και η άποψη αυτή είναι αντικρουόμενη.
Στα περιφερικά λευκά αιμοσφαίρια ασθενών με οξεία KD έχει ανευρεθεί ένα νέο στέλεχος κορυνοβακτηριδίου. Πάντως, με εξαίρεση το C. diphtheriae, τα κορυνοβακτηρίδια δεν θεωρούνται παθογόνα για τον άνθρωπο.
Φλεγμονώδεις αλλοιώσεις της KD έχουν παρατηρηθεί σε σημεία προηγηθέντος εμβολιασμού με BCG.
Η δοκιμασία φυματίνης (Μantoux) είναι θετική σε παιδιά με KD, άλλοτε όμως είναι αρνητική.
Η έκφραση της HSP63 (πρωτεΐνη θερμικού shock 63 kD) αυξάνεται στα λεμφοκύτταρα του περιφερικού αίματος παιδιών με οξεία KD, συγκριτικά με εμπύρετους ασθενείς ή με φυσιολογικούς μάρτυρες.
Συσχέτιση με χλαμύδια: Στους καρδιάκούς ιστούς παιδιών που απεβίωσαν από KD έχει ανευρεθεί ανοσοϊστοχημικά chlamydia pneumoniae. Άλλοι ερευνητές δεν έχουν διαπιστώσει ενδείξεις λοίμωξης από Chlamydia pneumoniae στο αίμα, ούρα και φάρυγγα των ασθενών με ΚD ή διαφορές στην επίπτωση των αντιχλαμύδιακών IgG, IgM και IgA σε ασθενείς με KD συγκριτικά με μάρτυρες.
Συσχέτιση με ρικέτσιες: σωματίδια παρόμοια με ρικέτσια έχουν ανευρεθεί στον πεπτικό σωλήνα των ακάρεων της σκόνης των οικιών των ασθενών με KD.
Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες

• Προϋπάρχον έκζεμα
• Χρήση υγραντήρα
• Διαβίωση κοντά σε λιμνάζοντα ύδατα
• Εκθεση σε φάρμακα ή χημικές ουσίες (τοξίνες, παρασιτοκτόνα, χημικές ουσίες, βαριά μέταλλα). Η συσχέτιση αυτή δεν έχει αποδειχθεί, αν και η KD έχει κλινικές ομοιότητες με την ακροδυνία (υπερευαισθησία στον υδράργυρο)
• Απορρυπαντικά χαλιών, αν και οι απόψεις είναι αμφιλεγόμενες

Νοσήματα που συνδέονται με τη νόσο Kawasaki

• Βρεφική οζώδης πολυαρτηρίτιδα
• Σύνδρομο Stevens-Johnson
• Πολύμορφο ερύθημα
• συστηματική νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα

Ανοσολογικοί μηχανισμοί στη νόσο Kawasaki
Στα πρώιμα στάδια της νόσου παρατηρείται λευκοκυττάρωση με στροφή προς τ΄αριστερά και αύξηση των δεικτών οξείας φάσης (αντιθρυψίνη ορού, ΤΚΕ, CRP). Ακολουθεί λεμφοκυττάρωση με επικράτηση των Β-λεμφοκυττάρων.
Στην υποξεία φάση της νόσου παρατηρείται μεγάλη αύξηση των αιμοπεταλίων (≥ 1.000. 000/μL), η οποία είναι μεγαλύτερη την 3^η εβδομάδα της νόσου. Η θρομβοκυττάρωση αυτή μπορεί να συμβάλλει στη βλάβη του αγγειακού ενδοθηλίου. Στη φάση αυτή, υπάρχουν ενδείξεις ενεργοποίησης των Τ-λεμφοκυττάρων, με αύξηση του αριθμού των CD4+ και CD8+ κυττάρων τα οποία φέρουν αντιγόνα MHC τάξης ΙΙ και των επιπέδων των διαλυτών υποδοχέων της IL-2.
Στην οξεία φάση, οι ασθενείς με KD παρουσιάζουν δερματική ανεργία με αντίδραση υπερευαισθησίας επιβραδυνόμενου τύπου στις δερματικές δοκιμασίες, ένδειξη δυσλειτουργίας των κυκλοφορούντων Τ-κυτάρων.
Στην οξεία φάση της KD, τα επίπεδα των IgG στον ορό είναι χαμηλότερα από τα φυσιολογικά για την ηλικία.
Στην υποξεία φάση παρατηρείται αύξηση των επιπέδων των IgG, IgM, IgA και IgE στον ορό. H αύξηση της IgE είναι ένδειξη ότι η KD έχει αλλεργικό υπόβαθρο.
Η ενεργοποίηση των κυτταροκινών φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεση της KD, δεδομένου ότι τα επίπεδα ορισμένων κυτταροκινών έχουν ανευρεθεί αυξημένα στον ορό των ασθενών με KD. Στην οξεία φάση της νόσου, αλλά όχι στη φάση της ανάρρωσης, τα μονοπύρηνα του περιφερικού αίματος ασθενών με KD παράγουν αυτομάτως αυξημένα ποσά IL-1 και TNF-α. Οι κυτταροκίνες αυτές ασκούν προφλεγμονώδεις και προθρομβωτικές δράσεις στα ενδοθηλιακά κύτταρα.
Στην οξεία φάση της KD ακόμα ανευρίσκονται κυκλοφορούντα αντισώματα τα οποία ασκούν κυτταροτοξική δράση έναντι αγγειακών ενδοθηλιακών κυττάρων προδιεγερθέντων με IL-1, TNF-α ή IFN-γ, αλλά σε μικρότερο βαθμό ή καθόλου σε μη διεγερθέντα ενδοθηλιακά κύτταρα.
Οι ασθενείς με KD που απαντούν επιτυχώς στη θεραπεία με IVIG και ασπιρίνη εμφανίζουν μείωση της παραγωγής κυτταροκινών και της ενεργοποίησης των ενδοθηλιακών κυττάρων. Αντίθετα, οι ασθενείς που θεραπεύονται μόνο με ασπιρίνη εμφανίζουν παρατεταμένη ενεργοποίηση των Τ- και Β-λεμφοκυττάρων.
Στο 26-72% των ασθενών με οξεία KD ανευρίσκονται αντιενδοθηλιακά αντισώματα (AECA) σε αυξημένους τίτλους στον ορό, αλλά η σημασία τους δεν έχει προσδιορισθεί. Τα AECA διαλύουν ενδοθηλιακά κύτταρα ανθρώπινης ομφαλικής και σαφηνούς φλέβας προθεραπευμένα με κυτταροκίνες, όπως TNF ή IFN-γ. Πάντως, άλλοι δεν έχουν διαπιστώσει σημαντικές διαφορές στη συχνότητα των AECA σε ασθενείς με KD, συγκριτικά με παιδιά με άλλα εμπύρετα νοσήματα.
Στη διαδικασία της φλεγμονώδους απάντησης η προσκόλληση των λευκών αιμοσφαιρίων στα ενδοθηλιακά κύτταρα φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο. Στα αρχικά στάδια της φλεγμονής, λευκά αιμοσφαίρια του περιφερικού αίματος διέρχονται κατά μήκος ενδοθηλιακών κυττάρων με χαλαρή σύνδεση επαγόμενη από τις σελεκτίνες Ε, Ρ και L.
Στη 2^η φάση της φλεγμονής, ενεργοποιούνται οι ιντεγρίνες των λευκών αιμοσφαιρίων, με έκφραση των πρωτεϊνών προσκόλλησης στα ενδοθηλιακά κύτταρα, όπως των ICAM και VCAM, επαγόμενη από διάφορα μόρια προσκόλλησης.
Η κυκλοφορία των λευκών αιμοσφαιρίων στο αγγειακό ενδοθήλιο εξαρτάται από την αλληλεπίδραση μεταξύ λευκοκυττάρων και ενδοθηλιακών κυττάρων, η οποία επάγεται από ποικιλία μορίων κυτταρικής προσκόλλησης. Στην οξεία φάση της KD, τα επίπεδα των κυκλοφορούντων ICAM είναι αυξημένα. Ακόμα, στα ενδοθηλιακά κύτταρα του δέρματος ασθενών με οξεία KD έχει ανευρεθεί έκφραση του ELAM-1 και ICAM-1.

ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ KAWASAKI

ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ

TNF-α

IFN-γ

IL-1

IL-2

IL-2R

IL-4

IL-6

IL-8

IL-10

IL-15

IL-17

IL-18

VEGF

M-CSF

G-CSF

HGF

VEGF = Vascular Endothelial Growth Factor, M-CSF = Macrophage Colony-Stimulating Factor, G-CSF = Granulocyte Colony-Stimulating Factor, HGF = Hepatocyte Growth Factor.

Τα αρτηριακά ανευρύσματα οφείλουν πιθανώς την γένεσή τους σε ένζυμα, όπως οι μεταλλοπρωτεϊνάσες της θεμέλιας ουσίας, τα οποία προκαλούν βλάβη της ακεραιότητας του αρτηριακού τοιχώματος.
Στην ανάπτυξη των στεφανιαίων ανευρυσμάτων μπορεί ακόμα να συμβάλλουν αντιδράσεις επαγόμενες από τον τύπο του πολυμορφισμού του ACE, δεδομένου ότι ο γενότυπος ΙΙ του γονιδίου του ACE απαντάται πολύ συχνότερα σε ασθενείς με KD και στεφανιαία ανευρύσματα, συγκριτικά με ασθενείς χωρίς ανευρύσματα (65% και 12.5%, αντίστοιχα). Κατ΄άλλους, οι πολυμορφισμοί του γονιδίου του ACE δεν σχετίζονται με την συχνότητα των στεφανιαίων ανευρυσμάτων.
Στα αγγειακά τοιχώματα παιδιών που απεβίωσαν λόγω οξείας KD έχουν ανευρεθεί πλασματοκύτταρα εκκρίνοντα ολιγοκλωνική ΙgA. Παρόμοια πλασματοκύτταρα έχουν επίσης ανευρεθεί και στην τραχεία και τους μεγάλους βρόγχους παιδιών με οξεία KD, όπως αντίστοιχα σε παιδιά με θανατηφόρα ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού, αλλά και σε άλλα όργανα (πάγκρεας, στεφανιαίες αρτηρίες, νεφροί). Τα ευρήματα αυτά αποτελούν ένδειξη ότι η KD είναι αποτέλεσμα της εισόδου ενός αιτιολογικού παράγοντα στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της αναπνευστικής και γαστρεντερικής οδού, ο οποίος οδηγεί σε αντιγονο-επαγόμενη ανοσοαπάντηση με συμμετοχή των IgA πλασματοκυττάρων.
Κυκλοφορούντα ανοσοσυμπλέγματα έχουν ανευρεθεί στην υποξεία φάση έως την φάση ανάρρωσης της KD, αλλά δεν φαίνεται να σχετίζονται με τις αλλοιώσεις των στεφανιαίων αρτηριών. Τα ανοσοσυμπλέγματα αυτά μπορεί να περιέχουν IgG ή IgA αντισώματα.
H συνδεόμενη με την μαννόζη λεκτίνη (MBL) είναι μία κολλαγενική λεκτίνη συνδεόμενη με την μαννόζη και τα υπόλοιπα της N-ακετυλ γλυκοζαμίνης στην επιφάνεια πολλών μικροβιακών αντιγόνων, οδηγώντας σε ενεργοποίηση του συμπληρώματος και οψωνινοποίηση των μικρο-οργανισμών. Οι ασθενείς με KD ηλικίας <1 έτους και μεταλλάξεις της MBL έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης αλλοιώσεων των στεφανιαίων αρτηριών από τα παιδιά χωρίς αλλοιώσεις των στεφανιαίων αρτηριών.
Οι ασθενείς με KD έχουν αύξηση της συστηματικής αρτηριακής δυσκαμψίας, σχετιζόμενη με την βαρύτητα της φλεγμονής στη διάρκεια της οξείας φάσης. Ο γονότυπος της MBL έχει τροποποιητική δράση στη δυσκαμψία των αρτηριακών τοιχωμάτων.
Μετά την ενδοπεριτοναϊκή ένεση κυτταρικού τοιχώματος Lactobacillus casei ομάδας Β σε πειραματικό μοντέλο ποντικών έχει προκληθεί αρτηρίτιδα των στεφανιαίων, παρόμοια με την παρατηρούμενη στη KD.
Γενετικοί παράγοντες της νόσου Kawasaki
Η KD έχει αναφερθεί σε διδύμους σε ποσοστό 13%, αλλά είναι σπάνια σε αδελφούς. Ακόμα, σχετίζεται με ορισμένα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας.
Στην Ιαπωνία, η συχνότητα ανάπτυξης KD σε δεύτερο αδελφό της ίδιας οικογένειας μέσα σε 1 χρόνο από της εμφάνισης της 1^ης περίπτωσης, είναι 2.1%, συγκριτικά με 0.19% στον πληθυσμό των παιδιών ηλικίας <4 ετών.
Σε αδελφούς ηλικίας <1 έτους και 1-2 ετών, η συχνότητα της KD είναι 8.4% και 9.3%, αντίστοιχα. Στο 54% των περιπτώσεων, η 2^η περίπτωση παρουσιάζεται ≤10 ημέρες από της εμφάνισης της 1^ης. Σε άλλη μελέτη, η συχνότητα των ασθενών με οικογένειακό ιστορικό αδελφών με KD ήταν περίπου 1%. Στην Ιαπωνία, το ποσοστό των ασθενών με θετικό οικογένειακό ιστορικό KD ανέρχεται περίπου σε 1%.

ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΙΣΤΟΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΝΟΣΟ KAWASAKI
Φυλή	Αντιγόνα ιστοσυμβατότητας
Καυκάσιοι	B5 B44 Bw51 DR3 DRB3*0301 DR*0301 (38%, συγκριτικά με 11% στους μάρτυρες) (σχετικός κίνδυνος 5.0) (Barron KS et al, 1992)
Ιάπωνες	B54 Bw15 Bw35 Bw22
Ισραηλίτες	Bw51 (Keren G et al, 1982; Barron KS, 1998)

Η KD έχει αναφερθεί και σε παιδιά γονέων που έπασχαν από KD. Το παιδί μιας γυναίκας με KD η οποία είχε πεθάνει στη γέννηση, ανέπτυξε νόσημα παρόμοιο με KD με προσβολή των στεφανιαίων αρτηριών σε ηλικία 5 ετών. Σε άλλη οικογένεια, ο πατέρας και ο γυιός του ανέπτυξαν KD με διαφορά 21 ετών μεταξύ τους.
Δeν υπάρχει πειστική ένδειξη ότι η KD συνδέεται με ορισμένα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας.
Κλινική εικόνα της νόσου Kawasaki
Η KD έχει ποικίλες κλινικές εκδηλώσεις, οι οποίες σε μικρό μόνο ποσοστό πληρούν τα δια­γνωστικά κριτήρια της νόσου. Περίπου 10% των παιδιών με χαρακτηριστικά ανευρύσματα των στεφανιαίων αρτηριών ουδέποτε πληρούν τα βασικά κριτήρια της KD. Γι΄ αυτό και η νόσος KD δεν πρέπει να αποκλείεται εάν απουσιάζουν ορισμένες κλινικές εκδηλώ­σεις και κάθε παιδί με πυρετό που διαρκεί πάνω από 5 ημέρες δεν πρέπει να θεραπεύεται με IVIG.
Η KD μπορεί να διακριθεί στα εξής κλινικά στάδια :
Οξύ στάδιο (1-11 ημέρες)

• Υψηλός πυρετός (>40°C)
• Ευερεθιστότητα
• Μη εξιδρωματική αμφοτερόπλευρη επιπεφυκίτιδα (90%)
• Πρόσθια ραγοειδίτιδα (70%)
• Περιπρωκτικό ερύθημα (70%)
• Ερύθημα των άκρων και οίδημα που δυσκολεύει την βάδιση
• «γλώσσα φράουλας» και σχισμές χειλέων
• Ηπατική, νεφρική και γαστρεντερική δυσλειτουργία
• Μυοκαρδίτιδα και περικαρδίτιδα
• Λεμφαδενοπάθεια (75%) (διόγκωση ενός αυχενικού λεμφαδένα, μεγέθους περί­που 1,5 cm)

Υποξυ στάδιο (11-30 ημέρες)

• Επίμονη ευερεθιστότητα
• Ανορεξία
• Ενεση επιπεφυκότα
• Πτώση θερμοκρασίας
• Θρομβοκυττάρωση
• Απολέπιση των άκρων
• Ανευρύσματα

Χρόνιο στάδιο (στάδιο ανάρρωσης) (>30 ημέρες)

• Επέκταση των ανευρυσμάτων
• Εμφρακτο μυοκαρδίου
• Αυτόματη υποχώρηση των μικρότερων ανευρυσμάτων (στο 60% των περιπτώσεων)

-Πυρετός
Είναι υφέσιμος. Φθάνει ή υπερβαίνει τους 40^ο C. Δεν ανταποκρίνεται στα αντιβιο­τικά, αλλά στα αντιπυρετικά.
-Βλεννογονοδερματικές αλλοιώσεις

• Εξάνθημα. Παρατηρείται στο ≥ 90% των ασθενών, συνήθως την 3^η εβδομάδα της νόσου και μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες. Συνήθως συνοδεύει τον πυρετό σ΄όλη την διάρκεια της οξείας φάσης και μετά εξα­φανίζεται. Εντοπίζεται στον κορμό και, με την πάροδο του χρόνου, γίνεται πολύμορφο και ποικιλόμορφο (οστρακιόμορφο, κηλιδώδες, βλατιδώδες, ιλαροειδές, κνιδωτικό, στοχο­ειδές, πολύμορφο ή πορφυρικό).
• Απολέπιση του δέρματος: Παρουσιάζεται 48 ώρες μετά την έναρξη του πυρετού, αρ­χικά στην περιπρωκτική περιοχή και μετά από 2-3 εβδομάδες στις περιονυχιαίες πε­ριοχές των χεριών και των ποδιών, όπου και επεκτείνεται στις φάλαγγες και ενίοτε σ΄ ολόκληρη την επιφάνεια των παλαμών και των πελμάτων.
• Φλύκταινες.
• Ερυ­θρο-ιώδες ερύθημα παλαμών και πελμάτων, συχνά συνοδευόμενο από καφεο­ειδές οίδημα της ραχιαίας επιφάνειας των χεριών και των ποδιών.
• Οίδημα και σκλήρυνση των χεριών και των ποδιών.
• Πάχυνση στο σημείο ένεσης BCG (στην Ιαπωνία).
• Γάγγραινα περιφερικών άκρων.
• Αλλοιώσεις των ονύχων (π.χ. γραμμές Beau).
• Ερύθημα των χειλέων και του ορο­φάρυγγα, ενίοτε «γλώσσα φράουλας». Τα χείλη διογκώνονται και εμφανίζουν ζωηρό ερυθρό χρώμα, κάθετες ρωγμές και αιμορ­ραγία. Η «γλώσσα φράουλας» οφείλεται σε υπερτροφία των θηλοειδών προσεκβο­λών και υπεραιμία και παρατηρείται στο 50% των ασθενών με KD. Οι στοματι­κές αλλοιώσεις εμφανίζονται σ’ όλη την διάρκεια της εμπύρετης φά­σης.

-Λεμφαδενοπάθεια
Αφορά τους λεμφαδένες της πρόσθιας αυχενικής περιοχής, ιδιαίτερα τους υπερκεί­μενους των στερνοκλειδομαστοειδών μυών. Είναι συνήθως ετερό­πλευρη και μπο­ρεί να περιλαμβάνει έναν μεμονωμένο λεμφα­δένα. Εάν εμφανισθεί στην αρχική εμπύρετη φάση της νόσου μπορεί να εί­ναι πολύ έντονη, αλλά μικρής διάρκειας.
Διάχυτη διόγκωση των μασχαλιαίων ή βουβωνικών λεμφαδένων ή του σπληνός δεν είναι τυπική της KD, αν και η αξονική τομογραφία του αυχένα τυπικά αποκαλύπτει ομάδες διογκωμένων λεμφαδένων σαν «σταφύλια», παρόμοιες με τις παρατηρούμενες σε λοίμωξη από ιό Epstein-Barr.
-Πνευμονικές εκδηλώσεις

• Βήχας, κόρυζα ή βράγχος φωνής :Εμφανίζονται πρώιμα στη διαδρομή της νόσου και είναι συνή­θως ήπια και παροδικά. Οφείλονται σε ιογενή λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού. Σε μερικές περιπτώσεις συνοδεύονται από πνευμονικές διηθή­σεις ή μέση ωτί­τιδα.
• Πλευριτικές συλλογές.
• Πνευμονίτιδα.

-Γαστρεντερικές εκδηλώσεις

• διάρροια: Είναι έντονη και υδαρής και παρατηρείται στη διάρ­κεια της οξείας εμπύρετης φάσης έως το ¼ των παι­διών. Μπορεί να σχετίζεται με σοβαρό κοιλιακό πόνο οφειλόμενο σε μεσεντέρια αγγειΐτιδα ή εγκολεασμό παρόμοια με την παρατηρούμενη στην αναφυλακτο­ειδή πορ­φύρα.
• «Ενεση» φάρυγγα (τυπικά εστιακή).
• Έμετοι.
• Κοιλιακός πόνος.
• ηπατίτιδα
• Αποφρακτικός ίκτερος
• Υδρωπας χολήδόχου κύστης: Μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωση της νόσου. Εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, ίκτερο και διάταση της κοιλιάς ή σαν επώδυνη κοιλιακή μάζα. Η διάγνωσή του γίνεται με το υπερηχογράφημα. Θεραπεύεται συνήθως με χολοκυστεκτομή.
• παγκρεατίτιδα.
• Γαστρεντερική ισχαιμία.

-Νευρολογικές εκδηλώσεις

• Εντονη ευερεθιστότητα (σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων)
• Εστιακές νευρολογικές διαταραχές (σπάνια), λόγω αγγειΐτιδας του ΚΝΣ
• Δυσκαμψία αυχένα δευτεροπαθώς σε άσηπτη μηνιγγίτιδα
• Παράλυση προσώπου
• Εγκεφαλικό έμφρακτο
• Εμπύρετοι σπασμοί
• Εγκεφαλοπάθεια ή αταξία

-Οφθαλμολογικές εκδηλώσεις

• «Eνεση» επιπεφυκότα :Είναι εντονότερη στην επιφάνεια του βολβικού, παρά του βλεφαρικού, επιπεφυκότα, αλλά φείδεται της ζώνης που περιβάλλει την ίριδα. Παρατηρείται στο 90% των ασθενών και συνδέεται με πρόσθια ραγοειδίτιδα στο 83% των ασθενών. Συνήθως δεν συνοδεύεται από έκκριμμα και ιδιαίτερα πυώδες
• Πρόσθια ραγοειδίτιδα. Παρατηρείται στο 70-90% των παιδιών την 1^η εβδομάδα της νό­σου. Η ύπαρξή της βοηθά στη διάγνωση, δεδομένου ότι σπανίζει σε άλλες καταστάσεις υποδυόμενες KD.

-Μυοσκελετικές εκδηλώσεις

• Αρθραλγίες.
• Αρθρίτιδα : Παρατηρείται στα 2/3 των παιδιών στη διάρκεια της διαδρομής της νόσου. Αρχικά εμφανίζεται στις μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών και αργό­τερα σε μεγάλες αρθρώσεις. Η προσβολή των ΕΜΦ είναι δύσκολο να διακριθεί από οίδημα των δακτύλων. Μπορεί να προκαλεί έντονα συμπτώματα επί εβδομάδες ή και μήνες, αλλά δεν εί­ναι παραμορφωτική. Το αρθρικό υγρό είναι φλεγμονώδες.

-Καρδιοαγγειακές εκδηλώσεις
Η προσβολή της καρδιάς είναι η πλέον σοβαρή εκδήλωση της KD και ευθύνεται σχε­δόν για όλους τους πρώιμους θανάτους και το μεγαλύτερο μέ­ρος της μακροπρόθεσμης αναπηρίας.
Περικαρδίτιδα (συχνά).
Μυοκαρδίτιδα (συχνά).
Ελάττωση του κλάσματος εξώθησης, στην πλειοψηφία των παιδιών, συχνά σε συν­δυασμό με ακουστό S3 ρυθμό.
Παροδική συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, σε μικρό ποσοστό παιδιών, σαν αποτέλεσμα μυοκαρδίτιδας ή εμφράγματος του μυοκαρδίου. Η KDείναι η συχνότερη αιτία εμφράγματος του μυοκαρδίου στα παιδιά.
Αρρυθμίες (σπάνια).
Καρδιακός επιπωματισμός.
Ανευρύσματα στεφανιαίων αρτηριών :

• Είναι η χειρότερη επιπλοκή της KD και οφείλονται σε φλεγμονή του τοιχώματος των αγγείων (αρτηρίτιδα).
• Αναπτύσσονται συνήθως στη διάρκεια των 10 πρώτων ημερών της νόσου, ιδιαί­τερα σε μη θεραπευθέντες ασθενείς. Πάντως, παρά την έγκαιρη θεραπεία με ασπιρίνη και IVIG, περίπου 5% των παιδιών αναπτύσσει ανευρύσματα και μεγαλύ­τερο ποσοστό, εκτασία των στεφανιαίων αρτηριών.
• Ανιχνεύονται υπερηχοκαρδιογραφικά 7 ημέρες μετά την έναρξη του πυρετού.
• Μπορεί να ραγούν πρώιμα ή να θρομβω­θούν, οδηγώντας σε έμφραγμα του μυοκαρ-δίου ή αιφνίδιο θάνατο. Οι θρομβώσεις παρατηρούνται σε αρτηρίες με προϋπάρ­χουσα διάταση, συνήθως στη διάρκεια της υποξείας φάσης (15-45 ημέ­ρες μετά την έναρξη του πυρετού). Πολύ σπάνια, οι ανωμαλίες των στεφανιαίων αρ­τηριών αναπτύσσονται 2 εβδομάδες μετά την οξεία φάση της νόσου.
• Μεγαλύτερο κίνδυνο στένωσης ή θρόμβωσης των στεφανιαίων αρτηριών ή εμφράγματος του μυοκαρδίου διατρέχουν οι ασθενείς με μεγάλα ανευρύσματα. Τα ανευ­ρύσματα αυτά εμφανίζονται συνήθως 1-3 εβδομάδες μετά την έναρξη του πυρε­τού. Στο 50% περίπου των υπόλοιπων περιπτώσεων τελικά εξαφανίζονται, ιδιαίτερα όσα έχουν διάμετρο <6 mm. Πάντως, η ουλή που αφήνουν στο τοίχωμα του αγγείου μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια ανεπάρκεια των στεφα­νιαίων, η οποία απαιτεί χειρουργική παράκαμψη, και επίμονες αγγειοδια­σταλτικές διαταραχές.

Προσβολή άλλων αγγείων: Εκτός από τις στεφανιαίες, η KDσπάνια προσβάλλει μέ­σου μεγέθους αρτηρίες, όπως τα μασχαλιαία αγγεία ή τα αγγεία που αιματώνουν τους νεφρούς, τα μέλη ή τον εγκέφαλο. Προσβολή των σπλαγχνικών αγγείων είναι εξαι­ρετικά ασυνήθιστη.
Παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης των ανευρυσμάτων στεφανιαίων αρτηριών:

• Άρρεν φύλο.
• Μικρή ηλικία ασθενούς, ιδιαίτερα βρέφη ηλικίας <6 μηνών. Κατ΄ άλλους, αυξη­μένο κίνδυνο έχουν και τα μεγαλύτερα παιδιά (>8 ετών).
• Εκδηλώσεις προσβολής του περικαρδίου, του μυοκαρδίου ή του ενδοκαρδίου, όπως αρρυθμία (εκτός από καρδιακό αποκλεισμό 1^ου βαθμού).
• Διάρκεια νόσου >10 ημέρες.
• Υποτροπή του πυρετού μετά από περίοδο απυρεξίας διάρκειας τουλάχιστον 48 ωρών.
• Χαμηλά αιμοπετάλια, επίπεδα αιματοκρίτη και λυκωματίνης ορού στην αρχική επί­σκεψη.
• H αύξηση του αριθμού των αιμοπεταλίων και της CRP μετά από εγχύσεις IVIG εί­ναι ανεξάρτητοι δείκτες ανάπτυξης ανευρυσμάτων των στεφανιαίων αρτηριών.

Έκβαση της καρδιακής νόσου. Η καρδιακή λειτουργία αποκαθίσταται με την θερα­πεία και μακροπρόθεσμες υπολειμματικές βλάβες είναι πολύ ασυνήθιστες σε παιδιά θε­ραπευόμενα επαρκώς στη διάρκεια της οξείας φάσης της νόσου. Η λεμφοκυτταρική διήθηση του μυοκαρδίου μπορεί να επιμένει πολλά χρόνια σε μη θε­ραπευθέντα παιδιά, αλλά οι IVIG προκαλούν ύφεση της μυοκαρδίτιδας στην πρώ­ιμη φάση της ανάρρωσης.
-Ουροποιογενετικό

• Στείρα πυουρία
• Δυσουρία
• Πρωτεϊνουρία
• Νεφρίτιδα
• Οξεία νεφρική ανεπάρκεια
• Κολπίτιδα
• Ουρηθρίτιδα
• Διόγκωση όρχεων

-Άλλες εκδηλώσεις

• Διαταραχές της ακοής

-Εργαστηριακά ευρήματα της νόσου Kawasaki

• Μέτρια αύξηση μυϊκών ενζύμων ορού
• Μέτρια έως μεγάλη αύξηση των λευκών αιμο­σφαιρίων, με στροφή προς τ΄αρι­στερά
• Ηπια έως μέτρια ορθόχρωμη νορμοκυτταρική αναιμία. Παρατηρείται στην οξεία φάση και συνδυάζεται με την λευκοκυττάρωση. Οι συγκεντρώσεις της Hb μπορεί να μειωθούν κατά 2 σταθερές αποκλίσεις κάτω από τον μέσον όρο για την ηλικία στο 50% περίπου των ασθενών στη διάρκεια των 2 πρώτων εβδομάδων της νόσου
• Αύξηση δεικτών οξείας φάσης (ΤΚΕ, CRP, α1-αντιθρυψίνη). Η CRP και η α1-αντι­θρυψίνη αυξάνονται στην έναρξη της νόσου και μπορεί να επιμείνουν επί 2-3 μή­νες
• Θρομβοπενία (συνδεόμενη με σο­βαρή προσβολή των στεφανιαίων και έμφραγμα του μυοκαρδίου).
• Τα αιμοπετάλια μπορεί να είναι ελαττωμένα στην πρώ­ιμη οξεία φάση, αλλά σχεδόν πάντα αυξάνονται σημαντικά στη διάρκεια της 2ης ^-3ης εβδομάδας της νόσου και, σε βαριές περιπτώσεις, μπορεί να υπερβούν το 1.000.000/mm³
• Υπολευκωματιναιμία (στην οξεία φάση)
• Στείρα πυουρία οφειλόμενη σε ουρηθρίτιδα
• Αύξηση τρανσαμινασών ορού (κατά 2 ή 3 φορές), στο 40% των ασθενών. Η αύ­ξηση της SGPTείναι ένδειξη βαρύτερης διαδρομής
• Ηπια υπερχολερυθριναιμία (στο 10% των ασθενών), λόγω ενδοηπατικής συμφόρη­σης
• Αποφρακτικός ίκτερος, οφειλόμενος στον ύδρωπα της χολήδόχου κύστης
• Αύξηση καρδιακών ενζύμων (CK, CK-MB, τροπονίνη, LDH), σε ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου
• Αύξηση επιπέδων IgG, IgM, IgAκαι IgEστον ορό, στην υποξεία φάση
• Μονοκυτταρική πλειοκυττάρωση (<100 κύτταρα/mm³) στο ΕΝΥ, με φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου και λευκωμάτων (σε περιπτώσεις άσηπτης μηνιγγίτιδας)
• Φλεγμονώδης ύδραρθρος, με 50.000-300.000 λευκά αιμοσφαίρια/mm³, κυρίως ουδετερόφιλα

Ηλεκτοκαρδιογράφημα στη νόσο Kawasaki
Εντοπίζει αδρά την δυσλειτουργία των κοιλιών, την ανοξία ή την αρ­ρυθμία.
Ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα:

• Παράταση του διαστήματος P-R
• Ανώμαλα κύματα Q
• Μη ειδικές αλλοιώσεις των κυμάτων ST
• Υπερτροφία αριστερής κοιλίας
• Κύματα Q ή μεταβολές των κυμάτων ST-T, λόγω εμφράγματος του μυοκαρδίου
• Ταχυκαρδία, παράταση του διαστήματος P-R, μεταβολές των κυμάτων ST-T και χαμηλή τάση των κυμάτων R (ενδεικτικά μυοκαρδίτιδας)

Απλή ακτινογραφία θώρακα
Χρησιμεύει στη διαπίστωση της μεγαλοκαρδίας ή της υποκλινικής πνευμονίτιδας, στην εκτίμηση των βασικών ευρημάτων και την επισφράγιση της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας.
Υπερηχογράφημα
Συνιστάται στη χοληδόχο κύστη, εάν υπάρχει ένδειξη δυσλειτουργίας του ήπατος ή της χοληδό­χου κύστης, και στο όσχεο, για την εκτίμηση της επιδιδυμίτιδας.
Υπερηχοκαρδιογράφημα

• Είναι η εξέταση εκλογής για την ανεύρεση των στεφανιαίων ανευρυσμάτων
• Πρέπει να γίνεται στην οξεία φάση (πριν από την 7^η ημέρα της νόσου)
• Την 10^η ημέρα της νόσου μπορεί να δείξει διάχυτη διάταση του αυλού των στεφανιαίων στο 50% των ασθενών
• Επαναλαμβάνεται την 2^η ή 3^η εβδομάδα της νόσου και 1 μήνα μετά την επάνοδο όλων των άλλων εργαστηριακών ευρημάτων στο φυσιολογικό

Αγγειογραφία
Αποκαλύπτει ανευρύσματα σε άλλες περιοχές ή περιφε­ρική στέ­νωση/από­φραξη των στεφανιαίων αρτηριών. Η στεφανιαία αγγειογραφία επιφυλάσσεται για ασθενείς με επίμονες υπερηχοκαρδιογραφικές ανωμαλίες ή έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Μαγνητική τομογραφία
Η μαγνητική τομογραφία στεφανιαίων 3 διαστάσεων προσδιορίζει επακριβώς τα ανευρύσματα των στεφανιαίων αρτηριών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά όταν το δια­θωρακικό υπερηχογράφημα ποιοτικά δεν επαρκεί, ελαττώνοντας την ανάγκη εκτέλε­σης διαδοχικών αγγειογραφιών των στεφανιαίων αρτηριών.
Ιστολογικά ευρήματα
Η KD ιστολογικά χαρακτηρίζεται από αγγειΐτιδα των μυϊκών αρτηριών, τριχοειδών και φλεβιδίων. Η αγγειΐτιδα είναι εντονότερη σε αρτηρίες μέσου μεγέθους. Η φλεγμονή αρχίζει από τα μι­κρά αγγεία (αρτηριόλια, τριχοειδή και φλεβίδια) και αργό­τερα επεκτείνεται σε μεγαλύτερα αγγεία, ιδιαίτερα στις στεφανιαίες αρτηρίες.
Οι φλεγμονώδεις διηθήσεις του αγγειακού τοιχώματος αποτελούνται κυρίως από μακροφάγα και, σε θανατηφόρες περιπτώσεις, πλασματοκύτταρα εκκρίνοντα IgA. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρούνται σποραδικές περιαγγειακές λεμφοκυτ­ταρικές και ιστιοκυτταρικές φλεγμονώδεις διηθήσεις.
Στεφανιαίες αρτηρίες: Διάταση του τοιχώματος των μικρών αγγείων, βλάβη των εν­δοθηλιακών κυττάρων, συνάθροιση αιμοπεταλίων με θρόμβωση και στένωση του αυ­λού με πάχυνση των τοιχωμάτων των μικρών αρτηριολίων.
Μυοκάρδιο: Υπερτροφία, εκφύλιση, υπερπλασία και ανωμαλίες των μιτοχονδρίων, διήθηση από μικρό αριθμό λεμφοκυττάρων και ίνωση.
Δέρμα: Σημαντικό οίδημα των τριχοειδών, διάταση των αιμοφόρων αγγείων και εξω­κύττωση λεμφοκυττάρων.
Διάγνωση της νόσου Kawasaki
Η διάγνωση της KD είναι δύσκολη, λόγω της ύπαρξης άτυπων περι­πτώσεων. Η ανεύρεση των ανευρυσμάτων των στεφανιαίων αρτηριών επισφραγίζει την ορι­στική διάγνωση. Τα ανευρύσματα όμως συνήθως δεν αναπτύσσονται σε παιδιά που ανταποκρίνο­νται στη θεραπεία, ενώ άλλα παιδιά, που δεν πληρούν τα κριτήρια της KD, μπορεί να αναπτύξουν δυνητικά επικίνδυνες καρδιακές επιπλοκές.
Εάν το παιδί έχει πυρετό διάρκειας 5-6 ημερών, πρέπει απλώς να παρακολουθείται επί μερικές ημέρες. Εάν ο πυρετός υφεθεί αυτόματα, είναι ένδειξη ιογε­νούς λοίμωξης. Εάν όμως επιμένει ή επιπροστεθούν εκδηλώσεις ενδεικτικές KD, η διάγνωση κλί­νει υπέρ της KD.
Οι εργαστηριακές εξετάσεις (γενική αίματος και ούρων, ΤΚΕ, CRP, ηπατικά ένζυμα, ουρία - κρεατινίνη) μπορεί να βοηθήσουν στη διάγνωση, αλλά δεν είναι ειδικές.
Η οφθαλμολογική εξέταση, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να βοηθήσει στη διά­γνωση, αλλ΄ όχι στον αποκλεισμό, της KD.
Το υπερηχοκαρδιογράφημα μπορεί να ανιχνεύσει πρώιμα την προσβολή των στεφα­νιαίων ή την δυσλειτουργία του μυοκαρδίου, αν και μόνο 10% των ανευρυσμάτων αναπτύσσονται πριν από την 10^η ημέρα της νόσου.
Το θεραπευτικό αποτέλεσμα των IVIG φαίνεται καλύτερα πριν από την 10^η ημέρα από της έναρξης του πυρετού. Μέχρι τότε, η διάγνωση είναι αβέβαιη. Γε­νικά, εάν ένα παιδί έχει παρατεταμένο πυρετό χωρίς προφανή εξήγηση, είναι ίσως προτιμό­τερο να θεραπεύεται με IVIG, ακόμα και αν αποδειχθούν άσκοπες, παρά να αφεθεί χω­ρίς θεραπεία και να έχει υποκείμενη KD.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΝΟΣΟΥ KAWASAKI

Πυρετός διάρκειας >5 ημερών (4 ημερών, εάν έχει υφεθεί μετά από θεραπεία με ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη) + Τέσσερις τουλάχιστον από τις παρακάτω κλινικές εκδηλώσεις οι οποίες δεν έχουν αποδοθεί σε άλλες νοσολογικές εξεργασίες : 1. Αμφοτερόπλευρη μη εξιδρωματική ένεση επιπεφυκότα (80-90%)* 2. Αλλοιώσεις του βλεννογόνου του στόματος και του φάρυγγα (μία ή περισσότερες :ένεση ή/και σχισμές χει­λέων, ένεση φάρυγγα, γλώσσα «φράουλας») (80-90%)* 3. Δερματικές αλλοιώσεις περιφερικών μελών, όπως ερύθημα ή/και οίδημα των χεριών και των ποδιών (οξεία φάση) ή περιονυχία απολέπιση (φάση ανάρρωσης) (80%)* 4. Πολύμορφο εξάνθημα, κυρίως στον κορμό; μη φυσαλιδώδες (>90%) 5. Αυχενική λεμφαδενοπάθεια (τουλάχιστον 1 λεμφαδένας διαμέτρου ≥1.5 cm) (50%)*

* Ποσοστό των παιδιών με νόσο Kawasaki που έχουν το αντίστοιχο κριτήριο

Στα βρέφη, οι εκδηλώσεις της KD είναι άτυπες σε περισσότερο από 50% των περιπτώσεων και η συχνό­τητα ανάπτυξης ανευρυσμάτων πολύ μεγάλη, γι΄αυτό και συχνά η εμπειρική θεραπεία είναι δικαιολογημένη.
Τα μεγαλύτερα παιδιά που έχουν μικρότερο κίνδυνο στεφανιαίων επιπλοκών και φυσιο­λογικά υπερηχοκαρδιογραφήματα δεν χρειάζονται θεραπεία, αλλά μόνο προσε­κτική παρακολούθηση, ιδιαίτερα σε χώρες όπου η συχνότητα της νόσου υπερβαί­νει την επάρκεια των IVIG, ακόμα και αν πληρούν τα τυπικά κριτήρια της KD. Στις τυπικές περιπτώσεις, η διάγνωση της KDμπορεί να γίνει με βάση ορισμένα κρι­τήρια.
Διαφορική διάγνωση της νόσου Kawasaki
Ρευματικά νοσήματα :

• Oζώδης πολυαρτηρίτιδα
• Οξύς ρευματικός πυρετός - ρευματική καρδιοπάθεια
• Συστηματική ΝΙΑ

Λοιμώξεις :

• Ιογενείς λοιμώξεις (αδενοϊοί, παρβοϊός, ιός ιλαράς, απλός έρπητας, κυτταρομεγα-λοϊός, HHV-6, HHV-7, EBV).
• Μοιράζονται πολλές από τις εκδηλώσεις της βλεννογονο-δερματικής φλεγμονής, αλλά τυπικά έχουν ηπιότερες εν­δείξεις συστηματικής φλεγμονής και λιγότερο έντονες δερματικές αλλοιώσεις από την KD
• Μικροβιακές λοιμώξεις (Yersinia pseudotuberculosis, χρυσίζων σταφυλόκοκκος, β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Α, λεπτοσπείρωση). Στις λοιμώξεις αυ­τές απουσιάζουν οι τυπικές οφθαλμικές και αρθρικές εκδηλώσεις της KD
• Οστρακιά
• Νοσήματα από τσίμπημα κρότωνα
• Πυρετός βραχωδών ορέων
• Λοιμώδεις εστίες (οπισθοφαρυγγικό απόστημα ή φλέγμων, περιαμυγδαλικό από­στημα, κυτταρίτιδα κόγχων, αυχενική λεμφαδενίτιδα ή εν τω βάθει αυχενικές λοιμώ­ξεις, προδιαφραγματική κυτταρίτιδα)

Δερματικά νοσήματα :

• Σύνδρομο Stevens-Johnson
• Τοξική επιδερμόλυση
• Πολύμορφο ερύθημα
• Ιογενή - φαρμακευτικά εξανθήματα

Άλλα :

• Ακροδυνία (δηλητηρίαση από μόλυβδο)
• Σύνδρομο τοξικής καταπληξίας
• Φαρμακευτικές αντιδράσεις
• Ορονοσία

Θεραπεία της νόσου Kawasaki
-Ασπιρίνη

• Σε συνδυασμό με IVIG είναι η 1^ης γραμμής θεραπεία της KD
• Ανακουφίζει από τα ενοχλήματα και καταστέλλει τον πυρετό
• Αναστέλλει την συγκόλληση των αιμοπεταλίων και βελτιώνει τις επιπλοκές της φλε­βικής στάσης και της θρόμβωσης.
• Σε μεγάλες δόσεις, καταστέλλει το φλεγ­μονώ­δες συστατικό της αγγειΐτιδας ενώ σε μικρές, τον σχηματισμό της θρομβοξά­νης Α₂ από τα αιμοπετάλια. Με τον τρόπο αυτό προλαβαίνεται ο σχηματισμός θρόμβων, χωρίς να αναστέλλεται ο σχηματισμός προστακυκλί­νης από το ενδοθήλιο. Μεγάλες δόσεις δεν διαφέρουν σε αποτελεσματικότητα από μικρές, όσον αφορά την συχνότητα ανάπτυξης των στεφανιαίων ανευρυσμάτων

Θεραπευτικό σχήμα ασπιρίνης: Στα πρώιμα στάδια, όταν το παιδί έχει ακόμα πυρετό και πριν αυξηθούν τα αιμοπετάλια, η ασπιρίνη χορηγείται σε δόσεις 80-100 mg/kg/24ωρο από το στόμα (per os) σε 4 δόσεις επί 2 εβδομάδες. Μετά, 5-10 mg/kg per os qd Χ 6-8 εβδομάδες, μέχρις ότου η ΤΚΕ και τα αιμοπετάλια επιστρέψουν σε φυσιολογικά όρια.
Συστάσεις για την ασπιρίνη:

• Στα παιδιά με πρώιμη KD, τα σαλικυλικά δύσκολα φθάνουν σε θεραπευτικά επίπεδα στο πλάσμα λόγω μειωμένης απορρόφησής τους (<50%), γι΄ αυτό και απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις για να επι­τευχθούν συγκεντρώσεις σαλικυλικών στον ορό >20 mg/dl
• Εάν η ασπιρίνη χορηγηθεί σε δόση >100 mg/kg/24ωρο, τα επίπεδά της μπο­ρεί να αυξηθούν σε τοξικά όρια μετά τον έλεγχο της νόσου

-Διπυριδαμόλη
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ: Πρόληψη σχηματισμού μικροθρόμβων σε παιδιά με υπερευαισθησία στην ασπιρίνη.
ΔΟΣΗ: 3-6 mg/kg/24ωρο pe ros σε διηρημένες δόσεις tid (δύο φορές την ημέρα).
-Ενδοβλέβιες εγχύσεις γ-σφαιρίνης (IVIG)
Καταστέλλουν την αυξημένη ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων που χα­ρακτηρίζει την KD. Προλαβαίνουν τις καρδιακές επιπλοκές, μειώνουν την βαρύτητα και συχνότητα εμ­φάνισης των ανευρυσμάτων και καταστέλλουν θεαματικά τον πυρετό και τις άλ­λες οξείες εκδηλώσεις της νόσου.
-Κορτικοειδή
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς ανθεκτικούς στις IVIG και με σο­βαρή μυο­καρδίτιδα. Κατ΄ άλλους, αντενδείκνυνται στην KD, γιατί συνδέονται με αυξη­μένη συχνότητα ανευρυσμάτων (65%).
Θεραπευτική προσέγγιση της νόσου Kawasaki
Θεραπεία οξείας φάσης :

• Ασπιρίνη 100 mg/kg/24ωρο per os σε 4 ίσες ημερήσιες δόσεις + IVIG α) σε δόση 400 mg/kg/24ωρο εφάπαξ σε διάστημα 2 ωρών Χ 4 συνεχείς ημέρες ή β) εναλλακτικά, 2 gr/kg εφάπαξ σε διάστημα 8-12 ωρών, μέχρις ότου ο πυρετός υφε­θεί επί αρκετές ημέρες.
• Εάν ο πυρετός επιμένει επί 24-48 ώρες ή υποτροπιάζει μετά από την πτώση του μετά την έγχυση της IVIG, μπορεί να γίνει 2^η έγχυση IVIG2 gr/kg εφάπαξ σε διά­στημα 12 ωρών.
• Εάν και η 2^η έγχυση αποτύχει, ΕΦ ώσεις μεθυλπρεδνιζολόνης (30 mg/kgΧ 1-3 ημέρες) (HanR et al, 2000) ή κυκλοφωσφαμίδης.

Θεραπεία υποξείας φάσης και φάσης ανάρρωσης:

• Όταν ο αριθμός των αιμοπεταλίων αρχίζει να αυξάνεται, συνήθως στην αρχή της υποξείας φάσης, η ασπιρίνη μπορεί να χορηγηθεί σε αντιαιμοπεταλιακές δόσεις (5-10 mg/kg/24ωρο) μέ­χρις ότου η ΤΚΕ και τα αι­μοπετάλια επιστρέψουν σε φυσιολογικά όρια (συνήθως μετά από 6-8 εβδομάδες), ή, εάν υπάρχουν ανευρύ­σματα, γι΄απεριόριστο χρονικό διάστημα.

Παρατηρήσεις για τη θεραπεία της νόσου Kawasaki

• Η ελάχιστη αποτελεσματική δόση της IVIG δεν έχει προσδιορισθεί, αλλά φαίνε­ται ότι όσο πρωϊ­μότερα χορηγηθεί, τόσο μικρότερη αθροιστική δόση χρειάζεται.
• Οι IVIG είναι περισσότερο αποτελεσματικές εάν γίνουν στη διάρκεια των 8-10 πρώ­των ημερών του πυρετού. Στα βρέφη, είναι λιγότερο αποτελεσματι­κές, δεδομένου ότι, σε ποσοστό ≥20%, συνοδεύονται από ανευρύ­σματα, ακόμα και αν χορηγηθούν στη διάρκεια των 10 πρώτων ημερών του πυρετού. Παρόμοια, δεν έχουν τόσο καλό αποτέλεσμα σε παιδιά ηλικίας >8 ετών.
• Η μέγιστη δόση των IVIG δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 75-100 gr στα ρευματικά νο­σήματα.Μία μεγάλη εφάπαξ δόση είναι προτιμότερη από μικρότερες, διηρημένες δόσεις.
• Τα περισσότερα παιδιά ανταποκρίνονται στις IVIG, αλλά, σε ποσοστό 23% υποτρο­πιάζουν και χρειάζονται επανάληψη της θεραπείας και στο 8% αναπτύσσουν ανευρύσματα των στεφανιαίων αρτηριών.Τα παιδιά που ανταποκρίνονται στις IVIG δεν αναπτύσσουν ανευρύσματα των στε­φανιαίων αρτηριών.
• Η αύξηση των επιπέδων της CRP, της LDH και της χολερυθρίνης είναι δείκτες πτωχής αντα­πόκρισης στη θεραπεία με IVIG.
• Ο πυρετός υποχωρεί ακόμα και πριν από το τέλος της έγχυσης, με ταχεία υποχώ­ρηση του εξανθήματος, της βλεννογονίτιδας και της επιπεφυκίτιδας.Η ευερεθιστότητα και η συναισθηματική αστάθεια υποχωρούν συνήθως μετά από μερικές εβδομάδες.
• Οι IVIG είναι γενικά καλά ανεκτές, αν και συχνά συνοδεύονται από κεφαλαλγία 72 ώρες μετά την έγχυση που ανακουφίζεται με μικρές δόσεις οπιοειδών

Επιπλοκές της νόσου Kawasaki

• Σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια ή μυοκαρδιακή δυσλειτουργία είναι ασυνήθι­στη, ιδιαίτερα μετά την ύφεση του πυρετού.
• Διάχυτη εκτασία των στεφανιαίων αρτηριών.
• Ανευρύσματα (στεφανιαίων αρτηριών, ιδιαίτερα εάν η εσωτερική διάμετρος είναι > 8 mm, ή συστηματικά αρτηριακά ανευρύσματα).
• Ρήξη των ανευρυσμάτων των στεφανιαίων αρτηριών με αιμοπερικάρδιο.
• Εμφραγμα του μυοκαρδίου
• Μυοκαρδίτιδα. Είναι συχνή, αλλά μπορεί σπάνια να προκαλέσει συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
• Βαλβιδίτιδα, συνήθως της μιτροειδούς. Παρατηρείται μόνο στο 1% των ασθενών και σπάνια απαιτεί αντικατάσταση των βαλβίδων.
• Περικαρδίτιδα : Μπορεί να συνδυάζεται με μικρές περικαρδιακές συλλογές στο 25% των ασθενών με οξεία νόσο.
• Γάγγραινα περιφερικών άκρων (εξαιρετικά σπάνια).
• Ισχαιμία εντέρου και νέκρωση.

Βιβλιογραφία
e-rheumatology.gr
http://www.emedi.gr/2990/nosos-kawasaki
http://www.google.gr/imgres?um=1&hl=el&tbo=d&biw=1192&bih=564&tbm=isch&tbnid=ISGaVH5kuAB8EM:&imgrefurl=http://watchdog.org/59169/il-audit-lawmaker-say-improvements-needed-to-all-kids-program/&docid=7TCBvg-9OVNbYM&imgurl=http://watchdog.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/blogs.dir/1/files/2012/10/DoctorWithChild.jpg&w=509&h=336&ei=AyABUfnbO6z24QSx_4DwBQ&zoom=1&iact=hc&vpx=875&vpy=131&dur=1256&hovh=182&hovw=276&tx=177&ty=135&sig=112936825611086251066&page=1&tbnh=140&tbnw=223&start=0&ndsp=18&ved=1t:429,r:5,s:0,i:91

Ο στρατός θα μεταφέρει παιδιά με ειδικές ανάγκες στα σχολεία τους

Με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Πάνου Παναγιωτόπουλου, παρατείνεται η διάθεση στρατιωτικού προσωπικού στη Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, ως οδηγών και συνοδών σχολικών λεωφορείων, προκειμένου να μετακινούνται οι μαθητές Ειδικών Σχολείων, μέχρι και τη λήξη του σχολικού έτους 2012-13.

Υπενθυμίζεται ότι ήδη από τις αρχές του σχολικού έτους, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει διαθέσει 33 Υπαξιωματικούς ως οδηγούς και 38 συνοδούς για τον σκοπό αυτό.

Η απόφαση αυτή ελήφθη, ύστερα από σχετικό αίτημα του Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κωνσταντίνου Αρβανιτόπουλου, προκειμένου να μετακινούνται οι μαθητές Ειδικών Σχολείων.

Σύμφωνα με την ίδια απόφαση, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας διέθεσε έναν ακόμη Υπαξιωματικό ως οδηγό του σχολικού λεωφορείου του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Κωφών-Βαρηκόων Αργυρουπόλεως, μέχρι και τις 15 Ιουνίου 2013, διότι ο μόνιμος οδηγός μετατάχθηκε σε άλλον Φορέα και δεν υπήρχε δυνατότητα μεταφοράς των μαθητών στο σχολείο τους.

Αναφέρεται ότι σε περίπτωση που το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας δεν ανταποκρινόταν στο αίτημα αυτό, υπήρχε κίνδυνος να μην καταστεί δυνατόν οι μαθητές των Ειδικών Σχολείων να μεταβούν στον τόπο εκπαίδευσής τους.

Η ανωτέρω διάθεση στρατιωτικού προσωπικού εντάσσεται στο πλαίσιο της κοινωνικής προσφοράς των Ενόπλων Δυνάμεων στους πολίτες, που δοκιμάζονται καθημερινά και ειδικότερα στις πιο ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

Πηγή : http://www.onalert.gr/stories/stratos-paidia-eidikes-dynameis